سرای تاریخ : دومین پادشاه افغان که از سلسله درانی (ابدالی) بود؛
تیمور شاه درانی می باشد. وی بزرگترین پسر احمدشاه درانی بود و در سال ۱۱۶۷ بعد از مرگ پدرش به حکومت رسید. در ادامه این مقاله به زندگینامه این پادشاه افغان خواهیم پرداخت.
چکیده ای از بیوگرافی تیمور شاه درانی
- نام کامل: تیمور شاه ابدالی درانی
- تاریخ تولد: ۱۱۵۵ شمسی
- محل تولد: مشهد
- تاریخ درگذشت: ۱۸ مه ۱۷۹۳
- محل دفن: مقبره تیمورشاه در کابل
- دلیل شهرت: دومین پادشاه افغان
بیوگرافی تیمورشاه درانی
تیمورشاه درانی یا بادالی بزرگترین پسر احمدشاه درانی بود که به عنوان دومین پادشاه افعان شناخته می شود. وی در سال ۱۱۵۵ شمسی و در مشهد به دنیا آمد و بعد از اینکه پدرش احمدشاه در سال ۱۱۶۷ از دنیا رفت به عنوان ولیعهد انتخاب شد. در همین سال به دلیل حمله شدیدی که احمدشاه به خراسان داشت و دور بودن او از افغانستان پسرش، تیمور را به عنوان نایب السلطنه منسوب کرد. در سال ۱۱۶۸ تیمور شاه از لاهور به هرات برگشت و تا زمان فوت پدرش هم به عنوان حاکم هرات ماند.
بعد از اینکه شاه از دنیا رفت، شاه ولی خان وزیر او، به جای تیمور؛ شاهزاده سلیمان را به عنوان پاشاه معرفی کرد و حکومت را به سپرد اما ولی خان به دلیل اینکه خسر شاهزاده سلیمان می شد خلاف آنچه احمد شاه نصیحت کرده بود عمل کرد، در همین مدت به دلیل تسلطی که شاه ولی خان بر امور ممکلت و شاهزاده سلیمان داشت، امرا و سران از وی رویگردان شدند و به سمت هرات و تیمور حرکت کردند، در همین هنگام تیمور هم همراه با سپاه فراوانی به سمت قندهار رفت و آنجا را به تصرف خود درآورد، سپس دستور داد ولی خان و پسرانش را به قتل برسانند، به همین ترتیب تیمور توانست در سال ۱۱۸۶ به حکومت پدرش دست پیدا کند.
تصاویر مربوط به تیمور شاه درانی
جنگ های داخلی در زمان تیمورشاه درانی
شورش عبدالخالق خان:
یعد از اینکه تیمور شاه به قندهار سرو سامان داد، به کابل برگشت و با دیدن کابل و آب و هوای خوبی که داشت، این شهر را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد. در سال ۱۱۸۸؛ تیمور شاه توانست عبدالخالق خان سدوزائی و شورش او را سرکوب کند، تیمور شاه و شیوه حکومت مستقل او سبب شد؛ مخالفان زیاد و بزرگی در برابر او قد علم کنند، به طوری که عبدالخالق که به عنوان ریش سفید سدوزائی شناخته می شد به سلطنت رساندند؛ عبدالخالق هم برای خلع تیمور و تسخیر کابل، از قندهار به سمت کابل حرمت کرد، تیمورشاه نیز در اقدامی متقابل با سپاه شش هزار نفره از کابل عازم شد و در نهایت عبدالخالق دستگیر و به حکم تیمورشاه نابینا شد.
شورش فیض الله خان:
زمانی که تیمور شاه در سال ۱۱۹۳ در الاحصار پیشاور اقامت گزیده بود، فیض اللّه خان خلیل به همراه جمعی از خوانین پیشاور اقداماتی را علیه تیمورشاه انجام داد؛ آنها به اقامتگاه تیمور حمله ور شدند، سپس با دستور تیمورشاه سپاهیان وارد ارگ شدند تا مهاجمان را بکشند، در اثر همین موضوع تعدا زیادی از شورشیان و مردم کشته شدند.
شورش ملتان و سند:
شورش دیگری در سال ۱۱۹۵ ایجاد شد که در آن ملتان توسط شورشیان تصرف شد، سپس تیمورشاه به سمت ملتان رفت تا شورشیان را سرکوب کند و سپس به کابل برگشت. خوانین محلی در سند نیز از دادن مالیات به دولت سرباز زدند و ادعای استقلال کردند. این شورش نیز از طریق مددخان سرکوب شد و مدتی نگذشت که در سال ۱۲۰۰ شورش دیگری صورت گرفت و این بار احمدخان نورزائی آنها به شدت سرکوب کرد، سپس آنها را وادار کرد تا مالیات بپردازند، در این جریانات آزاد خان والی کشمر که از دادن مالیات امتناع کرده بود توسط تیمور شاه شکست داد و آزادخان را در اسارت خود در آورد، در نهایت او در اسارت خودکشی کرد.
سیاست خارجی تیمورشاه درانی
فرارود؛ جنگ با شاه مرادخان:
تیمور شاه درانی در سال ۱۲۰۲ با شاه مرادخان (میرمعصوم شاه مراد)؛ به جنگ با حاکم بخارا که به مرو حمله کرده بود، پرداخت.شیعیان مرو برای تغییر دادن مذهبشان از طرف شاه مرادخان تحت فشار قرار داشتند، بعد از لشکر کشی، توسط شاه تیمور نامه برای شاه مرادخان فرستاده شد تا او را از اعمال خود منصرف کند، اما شاه مرادخان این موضوع را نپذیرفت و همراه با برادر خود و سپاهی سی هزار نفره؛ برای شبیخون به لشکر تیمور اقدام کردند، اما تیمور شاه از این اقدام آگاه شد و سپاهیان خود را آماده کرد تا به مقابله بفرستد، در نهایت لشکر شکست خورده سپاهیان شاه مرادخان بودند، به همین دلیل وی هیئتی از علمای مذهبی به جهت مصالحه نزد تیمور خان فرستاد. در این مصالحه عهدنامه‌ای بین تیمورشاه و شاه مرادخان منعقد شد که شامل بندهایی بود از قبیل؛ آمودریا را حد فاصل افغانستان و بخارا قرار دادند.
ایران و هند:
سیاست خارجی این پادشاه ، محتاط و مدبر بود با وجودی که مناطقی، از جمله ملتان و پنجاب در دست حکومت وی بودند برای به دست آوردن سایر مناطق هند و ایران حمله نکرد.
تصاویر مربوط به سکه های دوران تیمور درانی
اوضاع فرهنگی و اجتماعی:
تیمور شاه به مدت ۲۱ سال سلطنت کرد که در این دوران با وجود خان های بزرگ؛ دولت مرکزی مقتدر و متنفذ جانشین رسوم قبیله‌ای گشت.آزادی های مذهبی توسط تیمورشاه معین شدند و در اداره کشور و نظام حکومتی، رجال طبقه متوسط را بدون در نظر گرفتن زبان و نژاد و مذهب به کار گرفته شدند، تجارت صنایع دستی و مدارس علوم و شعر در زمان تیمور شاه رونق خوبی گرفته بودند.
مسئله وفات و جانشینی تیمورشاه درانی
در سال ۱۲۰۷ تیمور شاه در پیشاور درگذشت و جسدش در کابل به خاک سپرده شد، بعضی افراد نقل می کنند مرگ او بر اثر نوشیدن زهر بوده است و این موضوع به عنوان نخستین مرگ سیاسی در زمان حکومت درّانی در افغانستان می باشد.
تیمورشاه دارای ۱۰ همسر بود که از آنها صاحب ۳۳ پسر و ۱۰ دختر شده بود، به دلیل زیاد بودن فرزندان این شاه و عدم تعیین ولیعهد؛ بعد از مرگ او برای رسیدن به مقام جانشینی آشوب برپا شد. پنجمین پسر تیمورشاه به نام شاهزاده زمان و تمام شاهزادگان البته بجز همایون پسر بزرگ تیمورشاه و حاکم قندهار، و محمود پسر دوم و حاکم هرات، برای انتخاب جانشینی دعوت شدند. شاهزاده عباس خود را به عنوان داوطلب معرفی کرد و سپس سلطنتش را اعلام کرد، البته توانست طرفداران بیشتری را با خود همراه کند، اما در نهایت شاهزاده زمان تمام شاهزادگان و طرفداران آنها را حبس کرد و سلطنت خود را اعلام کرد.