صد و اندی سال از انقلاب مشروطه می‌گذرد. درباره مشروطه و وقایع منتهی به نخستین انقلاب ایران در دوره مدرن بسیار گفته و نوشته‌اند. از روزهای نخست واقعه تا همین امروز تاریخ‌نگاری مشروطه همچنان ادامه دارد: از مورخان نخستین که با نگاهی از سر شگفتی و تحسین به مجاهدان و مبارزان مشروطه می‌پرداختند تا گرایش غالب بعدی که دیدگاه انتقادی به مشروطه و مشروطه‌خواهان داشت و بعدها نیز تاریخ‌نگاران اجتماعی که با رویکرد «تاریخ از پایین» می‌کوشند انقلاب مشروطه را در زمینه و زمانه خود بسنجند و بسترهای مادی و نقش مردم را در تحولات جامعه عصر مشروطه نشان دهند.

بی‌تردید فهرست‌کردن عناوین نوشته‌هایی که مستقیم یا غیرمستقیم به جنبش مشروطه‌خواهی و ریشه‌های شکل‌گیری آن در تاریخ معاصر پرداخته‌اند و نوشتن توضیح مختصری بر این نوشته‌ها که بالغ بر هزار جلد کتاب و تعداد بیشتری مقاله، ‌سخنرانی، پایان‌نامه و دیگر آثار تحقیقی است، خود در قالب کتابی حجیم می‌گنجد که برخی محققان پیش‌تر انجام داده‌اند.

ایران به دلیل داشتن موقعیت استراتژیک و منابع غنی از جمله نفت، از دیرباز موردتوجه کشورهای استعمارگر بوده است. به‌طوری‌که کشورهای استعمارگر همواره در طول تاریخ تلاش نمودند بر منابع غنی ایران سیطره یابند و از موقعیت استراتژیک آن در جهت افزایش قدرت و نفوذ خود، نهایت استفاده را ببرند. نمونه آن را می‌توان در جنگ جهانی دوم مشاهده نمود، نیروهای متفقین برای این‌که سلاح و تجهیزات لازم را به شوروی برسانند، از موقعیت مکانی و نفت ایران نهایت استفاده را بردند و از این طریق توانستند آلمان‌ها را شکست دهند.

این انقلاب که با رهبری مراجع تقلید شیعه آغاز و اوج گرفت، بنیان گذاری حکومتی جمهوری اسلامی ایران، مبتنی بر احکام اسلامی و باورهای شیعه را در پی داشت. در این جریان روحانیان شیعه سهم بزرگی در هدایت و آگاهی‌بخشی به مردم و هدایت مبارزات داشتند. عبارت جمهوری اسلامی که در شعارهای مردمی تکرار می‌شد برگرفته از اندیشه‌های رهبری انقلاب (امام خمینی) بود.

آغاز این حرکت تاریخی با اعتراضات آیت الله خمینی و دیگر علمای دینی به رفتارهای خلاف دین دستگاه حکومتی از سال ۱۳۴۱ آغاز شد. در سال ۱۳۴۲ امام خمینی در پی اعتراضات تند به حکومت در روز عاشورا و در مدرسه فیضیه قم بازداشت شد. این واقعه موجب رخداد ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ه‍.ش و حرکت‌های اعتراضی مردم و درگیری با ماموران حکومتی در برخی شهرها شد و در نتیجه کشتار برخی معترضان گردید.
اعتراض مجدد آیت الله خمینی به عدم رعایت شرع اسلام در جریان تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در مجلس وقت باعث دستگیری دوباره وی در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ ه‍.ش و تبعیدش به ترکیه و پس از آن نجف گردید. مبارزات انقلابیون در خفا ادامه یافت تا این که درگذشت مشکوک سید مصطفی خمینی فرزند آیت الله خمینی در آبان ماه ۱۳۵۶ ه‍.ش باعث علنی شدن دوباره مخالفت‌های مردم با نظام سلطتنی شد.

انتشار مقاله‌ای با عنوان ایران و استعمار سرخ و سیاه در روزنامه‌اطلاعات که در آن به مراجع شیعه و به خصوص رهبر انقلاب توهین شده بود موجب تشدید حرکت‌های اعتراضی گردید. برخورد خشن و مسلحانه ماموران رژیم پهلوی در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۵۶ش در قم به گسترده شدن اعتراضات و سرایت آن به شهرهای دیگر انجامید. از این تاریخ به بعد با برگزاری چهلم کشته‌شدگان واقعه ۱۹ دی قم و پس از آن شهر‌های دیگر، کشور ایران دستخوش درگیری‌های گسترده و سراسری شد. با تشدیداعتراضات مردمی، محمد رضا پهلوی در ۲۶ دی ۱۳۵۷ش کشور را ترک کرد.

امام خمینی که از عراق به پاریس رفته بود و با مصاحبه‌ها و پیام‌های خود انقلاب را رهبری می‌کرد در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ ه‍.ش به ایران بازگشت و در ۲۲ بهمن همان سال نظام پادشاهی رسماً سقوط کرد.

از زمانی که پیامبر – ص – رحلت کرد، قریش تنها قبیله ای بود که قدرت سیاسی را در دست داشت. سایر قبائل قدرت قریش را به رسمیت شناختند و اگر امتیازی می خواستند، چیزی جز خلافت بود. تنها ابوبکر و عمر از دو طایفه ی کم جمعیت قریش یعنی تیم و عدی حکومت کردند. پس از آن عثمان از بنی امیه و امام علی(ع)از بنی هاشم بود. دولت اموی یکسره تا سال ۱۳۲ هجری حکومت کرد.

جانشین امویان، بنی هاشم و این بار تیره ی خاصی از آنان، یعنی آل عباس بودند که سلسله عباسی را بنیاد گذاشته و خلافت را در بغداد تا سال ۶۵۶ ه – . عهده دار بودند. در این سال مغولان آنها را سرنگون کردند. تا این زمان یکی از شرایط اصلی خلیفه در کتاب های فقهی اهل سنت، قریشی بودن خلیفه بود.

بنی هاشم در دوران بنی امیه شیعه بودند و حکومت امیر المؤمنین را تنها حکومت صالحی می دانستند که پس از پیامبر(ص)بر سر کار آمده است. زمانی پیش از روی کار آمدن، آنها نیز در فضای تبلیغات شیعی، تلاش می کردند. اما اندک اندک بنی عباس خود را از علویان جدا کردند و با کمک عناصری که به عنوان داعی به خراسان فرستاده بودند، پس از پیروزی ابو مسلم بر امویان، خود قدرت را به دست گرفتند.

سرانجام در بیست و دوم بهمن سال هزاروسیصدوپنجاه وهفت خورشید انقلاب مردمی ایران پیروز شد، محمدرضا شاه فرار کرده بود و بختیار دست از پادراز تر مانده بود؛ و پس‌ازآن همه بگیروببندها خاندان پهلوی به شکل تحقیرآمیزی از ایران رانده شدند؛ استعمار در ایران تمام‌شده بود و ایران به استقلال تاریخی ایی رسیده بود؛ شاه تا زمان مرگش در سال پنجاه‌ونه کشورهای مختلفی را برای اقامت انتخاب کرده بود که هر بار با مشکلاتی روبرو می‌شد و کشوری به او اجازه اقامت نمی‌داد؛ همسر رضاشاه و مادر محمدرضا شاه پهلوی نیز با کمک شهرداری نیویورک و در ضمن خاک‌سپاری افراد معتاد، ولگرد، بی‌خانمان و جنازه‌های فاقد هویت بدون هیچ مراسمی در گور دسته‌جمعی در کنار بندر نیویورک دفن شد. (۱)

پی‌نوشت:

۱) کتاب تاج‌الملوک، صفحه ۴۸۵

می‌توان با یک بررسی کلی وجه شباهت‌هایی را میان انقلاب نبوی رسول گرامی اسلام صلی‌الله علیه وآله وسلم و انقلاب ایران برشمرد.

هرچند که این دو انقلاب ازنظر زمانی و فرهنگ مردمی و موقعیت جغرافیایی و زبان و قومیت انقلابیون با یکدیگر تفاوت روشنی دارند؛ اما در یک سری مسائل اساسی وجه اشتراک‌هایی دارند که اگر در هر قوم و ملت دیگری این ویژگی‌ها یافت شود می‌توان گفت که آن‌ها هم خواهند توانست انقلابی اسلامی بر پایه عدل و تکریم مردم و معارف حقۀ الهی تشکیل بدهند.

وجود رهبری واحد عادل که جامعه را به‌طور عالمانه بر اساس موازین اعتقادی و دینی به سمت کمال و سعادت هدایت می‌کند و موردقبول عموم مردم است و تلاش دارد ادامه‌دهندۀ راه انبیاء و امامان علیهم‌السلام و مدافع حقوق مستضعفین است و در برابر استکبار و ظلم سر خَم نمی‌کند از ویژگی‌های اصلی‌ای است که می‌توان وجه اشتراک این دو انقلاب دانست. (۱)

پی‌نوشت:

۱) برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه نمایید:

صحیفه امام، جلد ۹، صفحه ۵۱؛ صحیفه امام، جلد ۱۰، صفحه ۴۸۰؛ صحیفه امام، جلد ۱۴، صفحه  93؛ صحیفه امام، جلد ۷، صفحه ۵۴؛ صحیفه امام، جلد ۱۶، صفحه ۱۳۸

ستقلال یکی از عناصر مهم برای کشورها است؛ استقلال اقسام مختلفی دارد مثل استقلال ارضی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی؛ نقطه مقابل استقلال، بردگی است که در آن کشور بالاسری، از برده‌ی خود بیگاری می‌کشد و در این معادله منافع و آینده کشورِ برده، کوچک‌ترین اهمیتی ندارد و صرفاً مانندِ آب‌میوه‌ای است که دارایی آن مکیده و سپس دور ریخته می‌شود.

بازه زمانی‌ای که یک کشور مورد استثمار و بهره‌کشی بوده، در کلام مردم آن دوران پرشوری به‌حساب نمی‌آید و چه‌بسا سعی در حذف آن از خاطره‌ها شود.

کشور ما ایران، چنین دورانی را پشت سر گذاشته و هم‌اکنون نزدیک به چهل سال است که در آزادی به سر می‌برد؛ ولی قبل از آن حکومت‌های فراوانی کشورمان را به این حقارت کشانده بودند که نزدیک‌ترینشان حکومت پهلوی است؛ حکایتی از دومین و درواقع آخرین شاهِ این حکومت، ارائه می‌شود:

یک روز محمدرضا که خیلی ناراحت بود به من گفت: مادر جان! مرده‌شور این سلطنت را ببرد که من شاه و فرمانده کل قوا هستم و بدون اطلاع من هواپیماهای ما را برده‌اند ويتنام آن موقع جنگ ویتنام بود و آمریکایی‌ها که از قدیم در ایران نظامی داشتند هر وقت احتیاج پیدا می‌کردند از پایگاه‌های ایران و امکانات ایران با صلاح دید خود استفاده می‌کردند و حتی اگر احتیاج داشتند از هواپیماها و یدکی‌های ما استفاده می‌کردند برای پشتیبانی از نیروهای خودشان در ویتنام.

حالا بماند که چقدر سوخت مجانی می‌زدند و اصلاً كل بنزین هواپیماها و سوخت کشتی‌هایشان را از ایران می‌بردند. (۱)

پی‌نوشت:

۱) تاج‌الملوک، صفحه ۳۸۷

شاید این جمله را امروزه زیاد بشنوید که: (همش کار خودشونه) یا (همه‌چیز دست خودشونه)؛ وقتی کسی می‌خواهد درباره مسائل سیاسی کشور اظهارنظر کنه، ولی نمیدونه چی بگه و درواقع اطلاعاتی نداره، از این جمله استفاده میکنه که چه‌بسا توی دل حاضران باعث خنده بشه.

ولی این موضوع واقعاً یه زمانی توی ایران بوده، به این متن توجه کنید:

من یادم هست که قبل از انتخابات قوام به حضور محمدرضا آمد و با خودش لیست بلند بالایی از اسامی کسانی که قرار بود وکیل شوند همراه آورد؟ اقوام می‌خواست به محمدرضا نشان بدهد که برای انتخاب نمایندگان مجلس شورای ملی حاضر به مشاوره و رایزنی با شاه مملکت هست.

محمدرضا پس از مطالعه لیست کاندیداها روی اسم چند نفر را خط زد. اسامی همه را به یاد ندارم اما مطمئن هستم که روی اسامی عمیدی نوری، حسن ارسنجانی و فروزش را خط زد. (۱)

فرمایشی بودنِ انتخابات، در بسیاری از ابعادِ زندگیِ سیاسیِ دربارِ پهلوی، قابل‌مشاهده است.

پی‌نوشت:

۱) تاج‌الملوک، صفحه ۲۰۳

سفر محمدرضا به آمریکا و حضورش در کاخ سفید داستانی به‌یادماندنی است.

در آن سفر، آن‌طور که لابد همه به خاطر دارند، مخالفین رژیم که بیشتر از جوانان دانشجو و اعضاي کنفدراسیون دانشجویی بودند تمام نیروی خود را براي تظاهرات علیه شاه در واشنگتن گردآورده بودند و رژیم نیز برای مقابله و نشان دادن این امر که شاه و رژیم هم در خارج طرفدارانی دارند عده‌ای از چهارگوشه امریکا به واشنگتن آورده بود و در ۱۹۷۸ که شاه طبق برنامه از پیش تعیین‌شده به امریکا آمد و در محوطه کاخ سفید طبق سنت برنامه استقبال رسمی انجام گرفت، شاه در همان پلکانی قرار گرفت که در آنجا مورد استقبال شش رئیس‌جمهور امریکا یعنی، ترومن، آیزنهاور، کندی، جانسون، نیکسون و بالاخره فورد قرارگرفته بود.

شدت تظاهرات مخالفین که تا یک‌قدمی دیوارهاي کاخ سفید جلوآمده بودند، به حدی رسید که پلیس ناگزیر به استعمال گاز اشک‌آور شد و آن منظره معروف در نوارهای ویدیو و فیلم ضبط شد که شاه و فرح درحالی‌که اشک از چشمانشان جاری بود، دستمال به دست می‌خواستند صورت و چشمان خود را پاك کنند؛ این صحنه‌ها و تظاهرات مخالفت آمیز در این حد و حدود حقیقتاً بی‌سابقه بود؛ اما بی‌سابقه‌تر و تعجب‌برانگیزتر از این تظاهرات این مسئله بود که فیلم آن براي نخستین بار و همراه با سایر فیلم‌ها و خبرهایی که از سفر شاه و شهبانو در تلویزیون ایران نشان می‌دادند به نمایش گذاشتند؛ پخش این فیلم به‌ظاهر خبری که در زمان مدیرعاملی رضا قطبی صورت گرفت، در داخل انعکاس پرمعنایی یافت که پیش از آن سابقه نداشت؛ به تعبیر دیگر مخالفین داخلی با دیدن آن منظره و حالت مضطرب شاه در کاخ سفید قدرت مطلقه او را شکسته یافتند و بعدازآن روند صدور اعلامیه‌ها و حرکت‌های مخالفت آمیز و پچ‌پچ‌ها و شایعات و بگومگوها دامنه وسیع‌تری یافت.

نگاهی کوتاه بر چگونگی پیدایش و تاریخچه مناره در معماری اسلامی و مناره ی سوخته ی مسجد جامع ساری
مناره به عنوان يکي از اساسی‌ترين عناصر معماری مسجد و با توجه به اهميت اذان در اسلام و کارکردهای ارشادی و تبليغاتی آن عنصری مهم در معماری اسلامی و

معماری مسجد به عنوان یکی از مهمترین جلوه های هنر اسلامی، یکی از ویژگی های کهن اسلامی است که با مناره های خود همواره توجه گردشگران را به خود جلب کرده است و این در حالی است که مناره به عنوان یکی از اساسی ترین عناصر معماری مسجد همزمان با نفوذ و گسترش به خارج از مرزهای سرزمین حجاز پدید آمد.
معماری عربستان در صدر اسلام بسیار ساده و ابتدایی بود. بیشتر خانه ها، کلبه هایی چهارگوش بودند که با الیاف گیاهی مسقف می شدند اما با ورود اسلام به بطن سایر تمدن ها و مشارکت معماران و هنرمندان بومی در ساخت مساجد بود که معماری اسلامی رفته رفته به عنوان آنچه که امروز ماهیت مشخص و منحصر به فرد خود را به همراه دارد، پدید آمد.
درک معماری اسلامی بدون تحقیق و مطالعه آن میسر نیست و همان طور که گفته شد مناره یکی از مهمترین عناصر مسجد و معماری اسلامی است که عبارت است از: « مکانی که مؤذن جهت گفتن اذان به آنجا می رود» لذا آن را گلدسته و مأذنه نیز گفته اند.