دقیقاً مشخص نیست مبدا شطرنج چیست،  از کجا آمده و توسط چه کسی اختراع شده،  از کدامین شهر و دیار شروع شده،  آیا در یک برهه و زمان خاص پدید آمده،  و همراه گذر زمان پیشرفت کرد است؟.  این پرسشها و خیلی سوال های دیگر ذهن بسیاری افراد و مورخان برجسته شطرنج را مشغول کرده است.  بیشترین دست نوشته های قبول شده،  حاکی از آن است،  که شطرنج در ۶۰۰ م،  در هند ظاهر شده است،  و بسرعت در پارس شایع شد،  در حدود ۸۰۰ م،  در فرهنگ عرب جا گرفت.  اما اینجا موضوع مهم اینست،  که هند منظور استان هند ایران است،  نه کشور هندوستان،در کشور هندوستان و ادبیات آنجا زودتر از هزاره دوم میلادی هیچ اثر از شطرنج وجود ندارد.

چکیده:

 در دوران قاجاریه پس از اینکه آرامش نسبی در زمان پادشاهی فتحعلیشاه و ناصرالدین شاه قاجار برقرار شد، بستری برای تعلیم وتربیت در نظام آموزشي و پيدايش مدارس جديد در دوره ي قاجار آغاز شد. دگرگوني هاي  مهمي در ايران رخ داد که يکي از اينها اقتباس آموزش و پرورش نوين از اروپا  وتلاش شاهان، به ويژه شماري از دولت مردان  براي گسترش آن درکشور بودند.  اين رويداد  مهم، از نظر صوري  با تأسيس دارالفنون در سال ۱۸۵۲ م.آغاز شد، در تاریخ معاصر ایران روی کار آمدن قاجار ازاهمیت ویژه ای برخوردار است. اروپا با پشت سرگذاشتن انقلاب ، صنعتی وارد مرحله تازه ای از دوران تاریخی خود شد .ارتباط ایران با اروپا در  این دوره گسترش یافت و این کشور کانون توجه قدرت های استعماری قرارگرفت. روابط بین المللی دراین دوره براساس مصالح سیاسی واقتصادی شکل گرفت وزمام داران قاجاراز این تغییرات  بی اطلاع بودند.این امر نتایج غیر قابل جبرانی برای ایران به همراه داشت واوضاع سیاسی ، اجتماعی،نظامی ،تعلیم وتربیت آن تحت تاثیر ای  وضعیت بین المللی قرار گرفت. سیاست مداران و روشنفکران وقت برای اصلاح امور کشور دست به تلاش بسیاری زدند، دراین مقاله سعی شدتا با توجه به اهمیت تعلیم وتربیت که نقش عمده ای درانتقال فرهنگی ازنسلی به نسل دیگر را به عهده دارد باتعلیم وتربیت در نظام آموزشي و پيدايش مدارس جديد در دوره ي قاجار آشنا  وآن  رامورد بررسی قرار داد.

کلید واژه ها: ایران باستان ، قاجار، مکتبخانه ، خانقاه ،تعلیم وتربیت

هزاران سال پیش ، یکی از قبایل و دسته های بزرگ بشری کـه امروزه به نژاد « هند – اروپایی » و بـه قول مورخان فرانسوی « اریایی» شهرت دارند ، مردمی شجاع ، با هوش و سپید پوست بودند . ایـن قوم براثر ازدیاد جمعیت و گذشت زمـان ، قسمت بزرگی از آسیا و تمام اروپا را تحت تسلط و اختیار خود در آورد و در آن مناطـق بـه صورت ملت های مختلف ، سکونت گزیدند .دسته ای از این نـژاد بزرگ « هند – اروپایی »  یا «آریایی » ،  در تـاریخی نامعلوم ( احتمالاً حـدود ۳ هـزارسـال قبل از میلاد مسیح ) از قبیله ی اصلی خود جدا شده و در ناحیه ای از آسیای مرگزی سکونت گزید . مورخان ، این دسته ی جدا شده که بعد ها دو ملت « هند » و« ایرانی » را به وجود آوردند ، نژاد « هند – ایرانی » می خوانند.

چکیده

میرزا محمدمهدی خان استرآبادی در سیاست امین و کارگشا بود، وی منشی توانا و وقایع نگار چیره دستی بود که کتابخانه بزرگی شامل نسخه های خطی فارسی، عربی و ترکی و مجموعه مفصلی از خطوط استادان بزرگ خوشنویس در اختیار داشت . میرزا محمد مهدی خان استرآبادی منشی و وقایع نگار دوره افشاری بود.وی فرزند محمد نصر و در استرآباد متولد شد . او در روزگار شاع سلطان حسین صفوی “باغبان باشی” بود . وقتی که اشراف افغان در شعبان ۱۱۳۷ به قدرت رسید، استرآبادی برای وی شعری گفت که آن را سکه زدند .میرزا مهدی مدتی هم در استرآباد در خدمت فتحعلی شاه قاجار بود . وی در محاصره گنجه در ۱۱۴۷ قمری با سمت منشی همراه نادر بوده است . استرآبادی در دربار نادر روز به روز تقرب و منزلت بیشتر پیدا کرد به طوری که در رمضان ۱۱۴۸ مأموریت یافت با کالوشکین نماینده دائمی روسیه در ایران درباره روابط خارجی ایران و روسیه مذاکره کند .محمدتقی بهار آثار میرزا مهدی خان را براساس شیوهن گارش آنها به سه دسته تقسیم کرده است : نثر بسیار پیچیده و متکلف که آن رادر “دوره نادره” می توان دید، نثر میانه که این نثر در “جهانگشای نادری” دیده می شود و نثر لطیف و ساده که “دیباچه منشآت” به این نثر است .

زندان قبل از اسلام نیز در‌ایران استفاده می‌شده است با‌این تفاوت که زندان‌ها در ابتدا به عنوان محلی برای از بین بردن افراد یا رجالی که به نوعی باید در فراموشی مطلق از بین می‌رفتند به وجود آمد.پس از ورود اسلام نیز در‌ایران‌ این بازداشتگاه‌ها به دست خلفای عباسی احداث شد و کم کم به روزهای قبل از ورود اسلام و محبوس کردن برای از بین بردن افراد تبدیل شد.برای اولین بار در‌ایران در دوران قاجاریه امیر‌کبیر در سال ۱۲۶۶ه.ق. با صدور فرمانی اقدام به لغو شکنجه و سرو سامان دادن به اوضاع زندان‌ها و زندانیان کرد ولی به خاطر عزل وی‌این اقدامات چندان دوامی‌نداشت با‌ این همه در دوران قاجار باز هم تشویق برخی افراد نظیر میرزا حسین خان سپهسالار اقداماتی برای انسانی کردن زندان‌ها صورت پذیرفت. در میان‌این اقدامات کنت دومون فورت اولین رئیس پلیس تهران توانست اقدامات عمده‌ای را در دوران پس از وقوع انقلاب مشروطه به وجود آورد.

چرا روز شهادت حسین و یارانش را عاشورا گفته اند؟

اکثر قریب به اتفاق اهل لغت این تصور را داشته اند که چون عشر و عاشر از یک ریشه اند و واقعه کربلا هم در دهم ماه محرم اتفاق افتاده است پس عاشورا یعنی دهم محرم. و بر همین قیاس تاسوعا را نیز که با تسع و تاسع شباهت ظاهری دارند را روز نهم ماه محرم گفته اند.

 مراسم عزاداری امام حسین(ع) نخستین بار در روز یازدهم محرم سال ۶۱ هجری در کنار اجساد مطهر شهیدان توسط اهل بیت‏ علیه السلام برگزار شد.پس از آن هنگام ورود کاروان اسیران به کوفه، امام زین‌‏العابدین و حضرت زینب و ام‏ کلثوم علیهم السلام برای مردم کوفه که برای تماشا آمده بودند، سخنرانی کردند. در پی این سخنرانی‌ها صدای ضجه و گریه از خانه‏‌ها و مردم کوفه بلند شد. که به نوعی عزاداری برای شهدا و افشاگری امویان بود.پس از ورود کاروان اسراء به شام و خطابه خوانی امام سجاد(ع) در شام، یزید به اهل بیت امام حسین اجازه داد که عزاداری کنند و اهل ‏بیت ‏به مدت سه روز به طور رسمی در شام عزاداری کردند. (۱) در پی آن خطابه و این عزاداری‌ها، انقلاب بزرگ فکری در شام پدید آمد و اکثر قریب به اتفاق مردم نسبت ‏به دستگاه حاکمه بدبین شدند.عزاداری بعدی در مدینه برپا شد. پس از ورود اهل بیت به مدینه عزای عمومی بر پا شد و تمامی مردم مدینه ناله و ضجه کردند. پس از آن حلقه‏‌های عزاداری توسط اشخاص و افراد سرشناس بر پا شد. از جمله کسانی که در مدینه‏ مجلس‏ عزاداری بر پا کرد، حضرت زینب سلام الله علیها بود. این عزاداری مدینه را در آستانه انفجار و حرکت عمومی قرار داد و عمر بن سعد جریان را به یزید گزارش داد و اعلام کرد که ” تحقیقا وجود زینب کبری(س) در مدینه اندیشه‏‌ها را تحریک می‏‌کند، زیرا او سخنوری دانا و باهوش است. خود و کسانی که با او همراهی می‏‌کنند، در نظر دارند برای خونخواهی حسین قیام کنند.” (۲) تا این که حضرت زینب به شام یا مصر تبعید و رحلت فرمود.پس از شهادت امام حسین(ع) ائمه خود اقامه عزاداری می‏‌کردند و شیعیان را به اقامه عزا و گریه و عزاداری تشویق می‌نمودند.

اندرزهاى پیش از نبردامام حسین علیه السلام براى پیش گیرى از نبرد و خون ریزى نیروهاى دو طرف ، تلاش زیادى به عمل آورد و از هر راه ممکن مى خواست از کشتار مسلمانان جلوگیرى نماید و خون کسى بر زمین نریزد.

الف – قبل از شهادت امام حسین علیه‌السلام:

۱ – تنظیم سپاه:

امام حسین علیه السلام پس از نماز صبح ، سپاه خویش را که متشکل از ۳۲ تن سواره و ۴۰ تن پیاده بودند، به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول را در بخش میمنه ، دسته دوم را در بخش میسره و دسته اى را میان آن دو قرار داد.فرماندهى بخش میمنه را به ((زهیر بن قین )) و فرماندهى بخش میسره را به ((حبیب بن مظاهر)) واگذار کرد و خود در وسط دو سپاه مستقر شد و بیرق سپاه را به برادرش عباس بن على علیه السلام معروف به قمر بنى هاشم سپردو خیمه ها را در پشت سر قرار داد. عمر بن سعد نیز سپاهیان جنایت پیشه خود را به چند گروه تقسیم کرد. وى ، فرماندهى بخش میمنه را به عمر بن حجاج ، فرماندهى بخش میسره را به شمر بن ذى الجوشن ، فرماندهى سواره نظام را به عروه بن قیس و فرماندهى پیاده نظام را به شبث بن ربعى واگذار کرد. وى بیرق ، ننگین سپاه خود را به غلامش ((درید)) سپرد. دو سپاه در برابر یک دیگر صف آرایى کرده و براى آغاز نبرد سرنوشت ساز، لحظه شمارى مى کردند.

انسان ها از اواخر دوران پارینه سنگی قدیم در فلات ایران ساکن شده اند. دوره پارینه سنگی قدیم از حدود ۲۰۰۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰۰۰ سال قبل را در بر می گیرد. شواهد حضور انسان در این دوران با انجام کشفیات در غار دربندرشی گیلان به دست آمده که تاریخ سکونت در ایران را به ۲۰۰۰۰۰ سال قبل می رساند. انسان‌های اواخر دوره پارینه ‌سنگی قدیم ایران از غار دربند برای سکونت کوتاه‌ مدت استفاده می‌کردند و سنگ‌ های آذرین و چخماق را برای ساخت ابزارهای سنگی همچون خراشنده و درفش مورد استفاده قرار می دادند.غارهایی که انسان‌های پارینه سنگی ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار سال پیش انتخاب می‌کردند درب ورودی خاصی داشت و رو به شرق قرار داشت تا هم از گرمای آفتاب استفاده کنند و هم در فصل زمستان آثار یخبندان به داخل غار نفوذ پیدا نکند.شواهدی که حاکی از حضور انسان در فلات ایران در دوره پارینه سنگی میانه است مربوط به چند غار و پناهگاه صخره ای، بیشتر در کوه های زاگرس در غرب ایران است. دوره پارینه سنگی میانه با عصر موستری (دوره صنایع ساخت ابزار سنگی در ۱۰۰۰۰۰ سال قبل از میلاد) همزمان است.