سرای تاریخ :سید محمدحسن حسینی شیرازی معروف به «میرزای شیرازی» و میرزای مجدد ۴ اردیبهشت ماه ۱۱۹۴ در شیراز متولد شد. میرزای شیرازی مرجع تقلید شیعه ایرانی و صاحب حکم تحریم تنباکو بود.بعد از فوت مرتضی انصاری دزفولی در سال ۱۲۴۳، مرجعیت عامه تشیع به وی منتقل گردید و نزدیک به ۳۰ سال در این مقام به برطرف کردن مشکلات مردم و اداره حوزه های علمیه مشغول بود.
پدر میرزای شیرازی، میرزا محمود، از عالمان دین بود. میرزای شیرازی، پدرش را در خردسالی از دست داد و دائی اش میرزا حسین موسوی مشهور به مجدالاشراف سرپرستی وی را به عهده گرفت. میرزا محمدحسن، در سال های اقامت در اصفهان و در بین ۱۷ تا ۲۰ سالگی با دخترعموی خود ازدواج کرد و صاحب یک دختر و یک پسر به اسم علی شد. همسر نخست میرزای شیرازی، ۱۳۰۳ق درگذشت. وی همسر دیگری هم داشت که از او صاحب پسری به اسم محمد و همچنين یک دختر شد.سید محمدحسن حسینی شیرازی در سال ۱۲۸۷ قمری برای انجام اعمال حج به مکه رفت. در این سفر شریف مکه به دیدار میرزا آمد و وی را به منزل خویش برد. میرزا حسن در این سفر تصمیم اقامت دائمی در مدینه داشت و هنگامی که این امر ممکن نشد تصمیم به مجاورت در مشهد گرفت. ولی در پایان به سامرا رفت و تا آخر عمر در آن شهر سکونت داشت.
مرجعیت میرزای شیرازی
مقلدین شیخ انصاری پس از فوت او در سال ۱۲۸۱ قمری، به شاگردان متعددش رجوع می کردند. بدین دلیل شاگردان برجسته وی، من جمله میرزا حسن آشتیانی، حسن نجم آبادی و میرزا عبدالرحیم نهاوندی و میرزا حبیب الله رشتی برای معرفی یکی از شاگردان انصاری بعنوان مرجع تقلید، شورایی تشکیل دادند و به پیشنهاد میرزای آشتیانی همه بر صلاحیت میرزا محمدحسن شیرازی صحه نهادند.
تحریم تنباکو
یکی از مهمترین حوادثی که در دوران میرزای شیرازی رخ داد، نهضت تحریم تنباکو بود. بعد از اعطای امتیاز انحصار توتون و تنباکو به کمپانی رژی در چهار شهر ایران، مردم به پیشگامی چهار تن از شاگردان میرزای شیرازی، دست به اعتراضات گسترده ای زدند. شیخ فضل الله نوری در تهران، آقانجفی اصفهانی در اصفهان، سید علی اکبر فال اسیری در شیراز و میرزا جواد مجتهد تبریزی در تبریز، رهبران این قیام بودند. حکم تاریخی میرزای شیرازی در مورد انحصار تنباکو در زمان ناصرالدین شاه، آنچنان مردم را به صحنه کشاند که شاه قاجار، ناچار به فسخ قرارداد تنباکو شد. متن حکم بدین شرح است:« بسم الله الرحمن الرحیم الیوم استعمال تنباکو و توتون بای نحو کان در حکم محاربه با امام زمان علیه السلام است. حرره الاقل محمدحسن الحسینی.»
اقدامات سیاسی و اجتماعی
میرزای شیرازی، بیش از هر چیز با تحریم تنباکو بعد از اعطای امتیاز انحصاری توتون و تنباکو به کمپانی رژی شناخته می شود؛ ولی او همچنین اقدام تاریخی، دست به تحرکات سیاسی و اجتماعی فراوان دیگری هم زده است:
√ ارسال تلگراف به ملکه انگلستان برای جلوگیری از ادامه کشتار شیعیان افغانستان توسط عبدالرحمن محمدزایی در سال ۱۳۰۹ق
√ تلاش برای تحکیم همبستگی شیعه و سنی از روش تقویت حوزه علمیه تشیع در شهر سنی نشین سامرا، پرداخت مستمری و کمک های مادی به طلاب و علمای سنی، برخورد با اختلاف افکنان بین شیعه و سنی و…
√ تربیت و اعزام مبلغان ویژه برای منطقه های حساس و زیر سلطه مانند هند، کشمیر، افغانستان، قفقاز و عراق
تالیفات میرزای شیرازی
– کلمه الامام الحسن
رساله فقهی:
– کتاب الطهاره تا مبحث وضو
– کتاب الصلوه تا بحث
– رساله ای در رضای( اعیان الشیعه ج ۵٫۳۰۸)
– رساله ای در مشتق.
– کتاب المکاسب تا پایان معاملات
– حاشیه بر نجاه العباد
– تعلیقه بر کتاب معاملات وحید بهبهانی
– تعلیقه بر کتاب شرح لمعه
رساله های اصول:
– رساله ای دراجتماع امر و نهی
– تقریرات درس اصول شیخ مرتضی انصاری. دوره کامل
– تعلیقات بر فرائدالاصول تألیف شیخ مرتضی انصاری
درگذشت میرزای شیرازی
میرزای شیرازی، دوشنبه ۲۴ شعبان ۱۳۱۲ق برابر با ۱ اسفند ماه ۱۲۷۳ هجری شمسی، در ۸۲ سالگی در سامرا درگذشت و در یکی از حجرات صحن حرم امام علی (ع)دفن شد.بعضی علت مرگ میرزای شیرازی را بیماری برونشیت یا سل دانسته اند و بعضی دیگر، درگذشت او را حاصل مسموم شدن از طرف مزدوران دولت انگستان می دانند.
