با آغاز دوره دوم مشروطیت ، یعنی پس از سقوط استبداد محمدعلی شاه با دخالت های آشكار و پنهان روس و انگلیس و سوء استفاده فرصت طلبان در شرایط انقلابی ، كشور به سرعت به سمت هرج و مرج ، ناامنی ، رعب و وحشت ، ترور و آدم كشی پیش می رفت . این امر از یك سو ، ملت را خسته و مستأصل می كرد آخرین سلسله نظام شاهنشاهی ایران، سلسلۀ پهلوی بود كه رضاخان میرپنج آن را بنیان نهاد و خود ۱۶ سال سلطنت كرد.
رضا خان و پایه گذاری نظام پهلوی
رضاخان در ۲۴ اسفندماه ۱۲۵۵شمسی در توابع سواد كوه مازندران متولد شد. اندكی پس از تولد، پدرش درگذشت و قیومیت او را عمویش سرهنگ نصرالله‌خان به عهده گرفت.رضاخان از پانزده سالگی درجات نظامی را یكی پس از دیگری پشت سر نهاد، به‌طوری كه در سال ۱۲۹۷شمسی به درجۀ سرتیپی و در ۱۲۹۹شمسی به درجۀ میرپنجی رسید.عامل سیاسی كودتا، سیدضیاء‌الدین طباطبائی و عامل اجرائی و نظامی آن رضاخان بود. رضاخان و نیروهایش روز سوم حوت ۱۲۹۹شمسی وارد تهران شدند و حكومت نظامی اعلام كردند و تمام وزارت‌خانه‌ها و پست تلگراف را تعطیل نمودند. احمدشاه به خواست كودتاچیان سیدضیاء‌الدین را به نخست وزیری منصوب كرد و به رضاخان منصب سرداری داد. رضاخان در ۱۳۰۰شمسی وزیر جنگ شد. بعد از اعتراضات مدرس كه از نمایندگان مجلس بودند رضاخان استعفا داد اما امنیت شهر با قتل‌های مرموز مختل شد و همین باعث برگشت رضاخان شد.اواخر مهر تظاهرات علیه قاجاریه شكل گرفت و روز نهم آبان مجلس شورای ملی جلسه علنی تشكیل داد و انقراض سلسله قاجاریه را اعلام نمود. حکومت به طور موقت به رضاخان واگذار شد و تعیین حکومت قطعی به نظر موسسان موکول گردید. سرانجام مجلس موسسان در روز ۲۲ آذرماه سال پادشاهی ۱۳۰۴شمسی ایران را به رضاخان واگذار نمود
اقدامات رضا شاه
رضاخان دولت را از حیث اداری و مالی برای اجرای طرح‌های زیر ساختی توسعه آماده كرد. راههای شوسه، آسفالته، راه آهن و نظام آموزشی جدید به تقلید از نظام‌های اروپایی شكل گرفت. دانشگاه تهران تاسیس شد و شماری از دانشجویان برای تحصیلات به خارج از كشور فرستاده شدند و برای صنعتی شدن كشور به كمك متخصصان به‌ویژه آلمانی‌ها گام‌های مهمی برداشته شد. اما بی‌توجهی به ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی در كشور، نارضایتی مردم عدم موفقیت طرح‌ها را رقم زد
برکناری رضا شاه و به حکومت رسیدن محمد رضا شاه
رضا شاه حدود بیست سال سلطنت کرد و طی این دوران اقدامات سرکوبگرانه ای برای تحکیم پایه های سلطنت خود انجام داد اما به دلیل مخافت با اسلام و اقداماتی در راستای خواست دولت های غربی ( به ویژه انگلیس ) دارای پشت وانه ی مردمی نبود به همین دلیل با شروع جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط قوای متفقین به جزایر موریس ژوهانسبورگ افریقای جنوبی تبعید شد و پسرش محمد رضا شاه با حمایت کامل انگلیس در ۲۸ مرداد ۱۳۲۳ به سلطنت رسید
آغاز زندگی و دورهٔ کودکی محمد رضا شاه
او در روز ۴ آبان ۱۲۹۸ در تهران به دنیا آمد. پدر او «رضاخان میرپنج سوادکوهی» (بعدها رضاشاه پهلوی) و مادرش تاج‌الملوک آیرملو (بعدها «ملکهٔ مادر») بودمحمدرضا از این پدر و مادر، دو خواهر و یک برادر به نامهای شمس(۱۲۹۶-۱۳۷۴)، اشرف (دوقلو با محمدرضا) و علیرضا (۱۳۰۱-۱۳۳۳) داشته‌استمحمدرضا پس از به سلطنت رسیدن پدرش به مقام ولیعهدی رسید. تحصیل را در مدرسه نظام به همراه بیست نفر از همکلاسی‌های دست چین شده آغاز کرد و از کودکی زبان فرانسوی را نزد پرستار فرانسوی‌اش مادام ارفع آموخت. در دوازده سالگی او را برای ادامه تحصیل به سوئیس فرستادند. او در سوئیس در مدارس “اکل نوول دوشی” و انستیتو لو روزه نزدیک شهر لوزان تحصیل
به سلطنت رسیدن محمد رضا شاه پهلوی
در سوم شهریور ۱۳۲۰ کشور ایران بوسیله قوای سه کشور انگلستان، شوروی و آمریکا اشغال گردید. رضاشاه دستور مقاومت داد و فرماندهی کل قوا و مسئولیت دفاع از تهران را به ولیعهدش واگذار نمود. محمدعلی فروغی از جانب انگلستان قول مساعد برای حفظ مقام سلطنت در خانواده پهلوی را به رضاشاه داد و سرانجام در روز پنجم شهریور دستور عدم مقاومت به تمام واحدها ابلاغ شدمذاکرات میان نمایندگان اشغالگران بر سر جانشینی رضاشاه مدتی به طول انجامید. گزینه اصلی بریتانیا به غیر از محمدرضا، پسر محمدحسن میرزا نوه محمدعلی شاه قاجار (ساکن انگلستان و افسر نیروی دریائی پادشاهی بریتانیا) بود. ولی در نهایت با توافق شوروی و آمریکا، محمدرضا پهلوی را به جای پدرش به سلطنت برگزیدند. رضاشاه پهلوی توسط انگلستان از سلطنت برکنار و به جزیره موریس و سپس به آفریقای جنوبی تبعید شد
اقدامات شاه
در دوران اولیه سلطنت وی و تا پیش از کودتای ۲۸ مرداد مخالفت چندانی با فعالیت حزبی و سیاسی در کشور نداشت و نشریات از آزادی نسبی بر خوردار بودند.این آزادی در دوران نخست وزیری محمد مصدق به اوج خود رسید.اما پس از کودتای ۲۸ مرداد تا پایان دوران سلطنت وی فعالیت جبهه ملی ، حزب توده و دیگر احزاب کشور ممنوع شد و روزنامه‌ها و نشریات نیز به شدت تحت فشار و سانسور قرار گرفتند. فعالیت سیاسی به احزاب ایران نوین و ملیون ( و دو حزب کوچک دیگر) محدود شد. شاه در سال ۱۳۵۳ همان دو حزب را نیز منحل و حزب رستاخیز را تاسیس کرد. وی طی سخنانی گفت که هر کس مایل نیست به عضویت حزب رستاخیز درآید یا بطور رایگان پاسپورت گرفته و از ایران برود و یا جایش در زندان است
شاه و ملی شدن صنعت نفت
نهضت ملی شدن صنعت نفت آنقدر در روحیه شاه اثر گذاشت که بخش عمده‌ای از کتاب پاسخ به تاریخ که پس از سقوط سلطنت نوشته‌است، را نیز به خود اختصاص داده‌است. در سالهای ۱۳۲۷ تا ۱۳۲۹ مذاکراتی بین نویل گس و عباسقلی گلشائیان، وزیر دارائی دولت انجام شد و حاصل آن قراردادی بود که به قرارداد الحاقی گس-گلشائیان معروف شد. طبق این قرارداد، حق امتیاز ایران از نفت جنوب افزایش می‌یافت ولی در عین حال قرارداد اصلی یعنی قرارداد ۱۹۳۳ تغییری نمی‌کرد. شاه مایل به تصویب همین قرارداد بود ولی نمایندگانی از جبهه ملی مثل حسین مکی، مظفر بقائی و ابوالحسن حائری‌زاده از تصویب آن جلوگیری کردندبه پیشنهاد جمال امامی در مجلس شورای‌ملی، مصدق نخست‌وزیر شد. قدرت شاه در دوره نخست‌وزیری مصدق روزبه‌روز کمتر شد. به خاطر محبوبیت مصدق و امر ملی شدن نفت، شاه نیز در ظاهر از او پشتیبانی می‌کرد ولی عملا در برکناری او می‌کوشید. در رویداد ۳۰ تیر ۱۳۳۱ ارتش به طرفداران مصدق و حزب توده تیراندازی کرد و عده‌ای کشته شدند. سرانجام بجای قرارداد گس-گلشائیان، با امضای همه اعضای کمیسیون مخصوص نفت در مجلس شورای ملی ایران در ۱۷ اسفند ۱۳۲۹ قانون ملی شدن صنعت نفت به تصویب رسید. مجلس سنا نیز این قانون را در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ تصویب کرد.
کودتای ۲۸ مرداد
کودتای ۲۸ مرداد، که با طرح و حمایت مالی و اجرائی سازمان مخفی اطلاعات بریتانیا و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، علیه دولت مصدق در مرداد ۱۳۳۲ انجام شد، موجب برکناری دولت دکتر مصدق شد و محمدرضا که پس از شکست کودتای ۲۵ مرداد به رم رفته بود به ایران بازگشت و دوران حکومت مطلقه خود را آغاز کرد
انقلاب ایران
در سال ۱۳۴۱ نهضت اسلامی ایران به رهبری امام خمینی از درون حوزه علمیه ی قم اغاز شد درروز ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ عوامل رژیم مردم را در شهر های ایران از جمله تهران و قم به خاک و خون کشیدند تا این نهضت را همچون سایر نهضت های اسلامی –ایرانی از بین ببرند یا دسته کم شعله های ان را کم فروغ کنند اما رهبری مدبرانه امام خمینی و حمایت همه جانبه ی مردم ایران با وجود اینکه امام به نجف تبعید شده بودند باعث پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در ۲۲ بهمن ماه ۱۳۵۷ گردید
مرگ محمد رضا شاه
محمد رضاشاه ابتدا فکر مکرد می تواند به حکومت بازگردد اما سرانجام بر اثر سرطان طحال مرد.
