
صد و اندی سال از انقلاب مشروطه میگذرد. درباره مشروطه و وقایع منتهی به نخستین انقلاب ایران در دوره مدرن بسیار گفته و نوشتهاند. از روزهای نخست واقعه تا همین امروز تاریخنگاری مشروطه همچنان ادامه دارد: از مورخان نخستین که با نگاهی از سر شگفتی و تحسین به مجاهدان و مبارزان مشروطه میپرداختند تا گرایش غالب بعدی که دیدگاه انتقادی به مشروطه و مشروطهخواهان داشت و بعدها نیز تاریخنگاران اجتماعی که با رویکرد «تاریخ از پایین» میکوشند انقلاب مشروطه را در زمینه و زمانه خود بسنجند و بسترهای مادی و نقش مردم را در تحولات جامعه عصر مشروطه نشان دهند.
بیتردید فهرستکردن عناوین نوشتههایی که مستقیم یا غیرمستقیم به جنبش مشروطهخواهی و ریشههای شکلگیری آن در تاریخ معاصر پرداختهاند و نوشتن توضیح مختصری بر این نوشتهها که بالغ بر هزار جلد کتاب و تعداد بیشتری مقاله، سخنرانی، پایاننامه و دیگر آثار تحقیقی است، خود در قالب کتابی حجیم میگنجد که برخی محققان پیشتر انجام دادهاند.

يكي از مؤثرترين نشريههاي دوره قاجاريه و عصر مشروطه هفتهنامه صور اسرافيل بود، اين نشريه، ابتدا با مديريت ميرزا جهانگيرخان شيرازي و سرماية ميرزا قاسمخان تبريزي و دبيري و قلم ميرزا علياكبرخان قزويني (دهخدا) تهيه و منتشر ميشد. تندرويها و جسارت به مردم و معتقداتشان، از زبان سرخ صوراسرافيل، سر سبزش را بر باد داد و رفيقش دهخدا را به خارج از كشور فراري داد. بعد از كشته شدن ميرزا جهانگيرخان، تمام بار نشريه (نشر سه شماره آخر) بر دوش ميرزا علياكبر دهخدا افتاد و به همت وي در خارج از كشور چاپ ميشد.این نشریه بصورت هفتگی چاپ و تکثیر می شد. تاریخ اولین شماره ۱۷ ربیع الآخر ۱۳۲۵ قمری است برابر با ۳۰ ماه مه ۱۹۰۷ میلادی و هشتم خرداد ماه ۱۲۸۶ خورشیدی. شماره دوم صور اسرافیل، یک هفته بعد، در تاریخ ششم ماه ژوئن ۱۹۰۷ (برابر با پنج شنبه ۱۵ خرداد ۱۲۸۶ خورشیدی) به چاپ رسید.جذابترین بخش آن هفتهنامه را ستون فکاهی آن دانستهاند که به عنوان «چرند و پرند» به قلم علی اکبر خان قزوینی (دهخدا) و با امضای «دخو» نوشته میشد. دهخدا مطالب انتقادی و سیاسی را با روش فکاهی طی مقالات خود منتشر میکرد و سبک نگارش آن در ادبیات فارسی بیسابقه بود و مکتب نوینی را در عالم روزنامهنگاری ایران و نثر معاصر پدید آورد.گفته شده است که صوراسرافیل اولین روزنامهای بود که به طور رسمی در کوچه و بازار به دست روزنامهفروشها و بیش تر بهوسیلهٔ کودکان به فروش میرفت، و از این رو در بیداری مردم تأثیری به سزا داشت.
