پيش از ورود و استقرار آريايي ها، نژادهاي بومي اي در ايران زندگي مي كردند. از جمله اين نژادها مي توان به نژادهاي مديترانه اي، استراليايي، نگرويي و حامي اشاره كرد. اقوام عيلامي، كاسي، لولويي، كادوسي و تپوري از اقوام مربوط به اين نژادها بودند. ورود اقوام بيگانه مانند اقوام هند و اروپايي، سامي، عبري، توراني، گرجي و چركسي موجب افزايش تعداد نژادها در ايران شد.
در حال حاضر علاوه بر اقوامي كه به زبان فارسي صحبت مي كنند، گروه هاي نژادي ديگر از نظر زباني كه به آن تكلم مي كنند به شش دسته تقسيم مي شوند:
۱- تركمنان: اين مردمان بيشتر در شمال استان خراسان و شرق استان مازندران زندگي مي كنند و از نظر شكل ظاهري شبيه به مردم چين و مغولستان هستند و در واقع از بقاياي مهاجماني كه پيش از اين به ايران حمله كرده اند، هستند. تركمنان علاوه بر اقامتگاه هاي دايمي داراي خيمه هايي هستند كه هنگام كوچ برپا مي كنند. طوايف مهم تركمنان شامل كوكلان و يموت (شامل تيره هاي جعفرباي و اتاباي) مي شوند.
۲- ترك زبانان: اين مردمان در بيشتر نقاط ايران پراكنده اند و بيشتر در منطقه آذربايجان زندگي مي كنند. ترك زبانان از شاخه هاي اصيل آريايي هستند كه در طول تاريخ بر اثر آميزش با تركان عثماني و تيره هاي گرجي و قفقازي تغييرات زيادي در زبان آنها ايجاد شده است.
تعداد زيادي ايلات ترك زبان وجود دارد كه عبارتند از:
قشقايي، ايل سون (شاهسون)، ارسباراني و خلخالي. برخي قشقايي ها را از طوايف مغول و برخي از طوايف قديمي آسياي صغير (خلج) مي دانند. اجداد قشقايي ها در ابتدا در قفقاز زندگي مي كرده اند.
تيره هاي مهم قشقايي عبارت از: كشكولي، دره شولي و شش بلوكي هستند. قشقايي ها در فارس سكونت دارند. ايلات خمسه كه در اين ناحيه زندگي مي كنند اينانلو، بهارلو و نفر هستند. ايلات ايل سون (شاهسون) و ارسباراني و خلخالي ترك زبانان آذربايجان شرقي هستند.
۳-كردها : نژاد كرد كه تعداد آنها حدود پنج ميليون نفر تخمين زده مي شود در ايران، عراق، تركيه و قفقاز زندگي مي كنند. در ايران بزرگ ترين مركز تمركز كردها اردلان است كه شامل آذربايجان غربي و كردستان است. اكثر آنها پيرو مذهب تسنن هستند و زبانشان شاخه اي از زبان فارسي است كه از تيره هند و اروپايي منشعب مي شود. طوايف كرد عبارتند از: مكري، گوران، كلهر، سنجابي، قبادي، زعفرانلو و شادلو.
بیشتر بخوانید : نژاد و دین ساکنان ایران قبل از ورود آریایی ها
۴-لرها : لرها در غرب رشته كوه هاي زاگرس و جنوب كردستان زندگي مي كنند و بيشتر پيرو مذهب تشيع هستند. طوايف مهم لر عبارتند از: سگوند، ممسني، لك، عشاير كهكيلويه و بويراحمد و بختياري ها.
بختياري ها ايلات كوچ كننده اي هستند كه از نظر تعداد افراد كوچ کننده در ايران مقام اول را دارا هستند. بختياري ها به دو ايل بزرگ هفت لنگ و چهارلنگ تقسيم مي شوند. همچنين به چند تيره مانند دوركي، باباوي، راكي، بختياري وند، دنياران، بانكي و … تقسيم مي شوند. نژاد آنها مخلوطي از لري و تركي است.
۵-عرب زبانان: در خوزستان و سواحل و جزاير خليج فارس ساكنند. اينان بر اثر مجاورت با كشورهاي همسايه عرب زبان، پيوندهاي نژادي و زباني با آنان دارند. از ايلات عرب مي توان به بني طرف، بني كعب، آل خميس، آل حمير، آل كثير، صابيان، بني صالح و بني تميم اشاره كرد.
۶- بلوچ ها: اگرچه بيشتر بلوچ ها در بلوچستان ساكن هستند، اما تعدادي از آنها نيز در سيستان، كرمان و كشور پاكستان زندگي مي كنند. بلوچ ها به شيوه هاي مختلف امرار معاش مي كنند. طوايف مهم بلوچ عبارتند از: ياراحمدزايي، ميرعبدي، نارويي، ريگي، ماراني و مراداني. آنان از اعقاب بلوچ هاي باستاني براهويي هستند كه بر اثر تهاجم آريايي ها، به جنوب شرقي ايران رانده شدند.
منبع :
براساس دايره المعارف مصور ايران و جهان