خلاصه ای از بیوگرافی دیاکو
نام: دیاکو
دوران: ۷۲۷ تا ۶۷۵ پیش از میلاد
تاجگذاری: ۷۲۷ پیش از میلاد
لقب: دیاکو شاه ماد
مرگ: ۶۷۵ پیش از میلاد
دودمان: ماد
فرزندان: فرورتیش
درباره دیاکو
دیاکو پسر کیاکسار (کسی که میتواند خوب نشانه گیری کند) بود و کیاکسار اسم پدرش دیاکو را بر اولادش گذاشته بود. دیاکو پسر فرورتیش در حسن دادخواهی به قدری مشهور بود که ابتدا اهالی روستایی که در آن زندگی می کردند و بعد از آن تمامی افراد قبیله اش برای رفع دعواهایشان به وی مراجعه می کردند. بنیان گذار و اولین پادشاه حکومت ماد از نژادی آریایی ها ، دیاکو یا دیااُکو بود. در منابع مختلف، اسم او به صورت های مختلفی ذکر شده است؛ از جمله هرودوت که اسم او را به صورت «دِیوکِس» نوشته است. نام دیاکو از یک واژهٔ ایرانی – Dahyu- ka به معنی سرزمین ممی باشد.
دوران حکومت دیاکو محل اختلاف آرا است
نحوه به پادشاهی رسیدن دیاکو
هرودت مورخ یونانی و پدر علم تاریخ نیز قبل از دیاکو کسی را نمی شناخته و با داستانی خیالی، او را اولین پادشان مادها معرفی نموده است: در زمانی که مردم ماد در روستاهای گوناگون بطور پراکنده به سر می بردند، مرد دانایی به نام دیاکو فرزند فرَاُرتِس در یکی از این روستاهای ماد بود، که به درستی رأی و انصاف در قضاوت در روستای خود شهرت داشت. سرانجام او بخاطر کارش به قدری مشهور شد که مردم روستاهای دیگر هم به هنگام احتیاج تنها رأی دیاکو را قبول میکردند. دیاکو بخاطر این موقعیتش، با این بهانه که به دلیل کثرت مراجعه با کمبود وقت روبرو است، از قضاوت در مورد گرفتاری های روستاهای دیگر سر باز زد.عاقبت مردم سرزمین ماد تصمیم گرفتند تا با انتخاب کردن دیاکو به عنوان پادشاهی، مشکل دادرسی در سرزمینشان را اینگونه حل کنند. دیاکو هم پادشاهی را پذیرفت و از مردم ماد تقاضا کرد تا برای او دژی لایق پادشاهی بسازند و نیزه داران از جایگاهش محافظت کنند و خود مردم هم به داخل دژ کوچ کنند. از این رو «شهری برای همه» یا هگمتانه (همدان، به معنی محل تجمع) احداث شد و به پایتخت ماد درآمد.
دوران حکومت دیاکو
محل اختلاف آرا دوران حکومت دیاکو است. هرودوت می گوید که دوران حکومت دیاکو به مدت ۵۳ سال بود و بر این اساس خیالپردازی هایی دربارهٔ دوران حکومت او شده است ولی گزارش هرودوت بنظر میرسد که بر مبنای روایتی شفاهی باشد. محققان برطبق گزارش هرودوت به این نتیجه رسیده اند که دیاکو بنیانگذار خاندان سلطنتی قوم ماد و همینطور اولین پادشاه ماد بوده که استقلالش را از آشوریان کسب نموده است ولی باید بر این نکته توجه کنید که گزارش هرودوت از نظر تاریخی قابل اطمینان نیست و آمیزه ای از افسانه های یونانی و شرقی است.همینطور فرض بر این است که شاه مادی درواقع همان دیاکو پسر فرورتیش است که گزارش های هرودوت حول و حوش او می چرخد، در نتیجه تاریخ دقیق دورهٔ حکمرانی او مشخص نیست اما می توان گفت که احتمالاً اکثر نیمهٔ اول سدهٔ هفتم پیش از میلاد را دربر می گرفته است.
دیاکو هگمتانه را به عنوان پایتخت خود برگزید
ایگور دیاکونوف می گوید:« در نوشته های هرودوت وضع دوران حکومت دیاکو با تصویری که منابع آشوری از آن زمان (۶۷۵–۷۴۵ قبل از میلاد) رسم می کنند به حدی مغایرت دارد که بعضی از مورخان گواهی هرودوت را رد کرده اند.» بنیانگذاری ماد را دانش‌نامه ایرانیکا در سال ۷۰۸ قبل از میلاد به مرکزیت هگمتانه و توسط دیاکو ذکر می کند. در سال ۶۷۴ پیش از میلاد، در منابع آشوری از اقدامات شخصی به اسم کشتریته یاد می شود که بعضی از محققان او را همان فرورتیش دانسته اند. بر این اساس میتوان گفت که پایان پادشاهی دیاکو در سال ۶۷۴ پیش از میلاد است و آغاز دوران پادشاهی دیاکو با احتساب حکومت پنجاه و سه سالهٔ او، باید در حدود سال ۷۲۸ پیش از میلاد بوده باشد.
سارگون دوم شاه آشور در سال ۷۱۵ پیش از میلاد، متوجه شد که دیاکو با روسای اول، شاه اورارتو متحد شده است. وی دیاکو را زیر نظر گرفت و در طی جنگ خود با منائیان، بار دیگر وارد ماد شد تا چنان که مدعی بود، به« هرج ومرج » آن جا خاتمه دهد. وی در نهایت دیاکو را گرفتار کرد و همراه با خانواده اش به حمات ( در سوریه امروزی) تبعید کرد.
اقدامات دیاکو
نخستین اقدام دیاکو بعد از اینکه به پادشاهی رسید، گماشتن نگهبانانی برای خویش و نیز ساخت پایتخت بود. شهری که دیاکو برای پایتخت خود برگزید در زبان فارسی باستان هگمتانه و به زبان یونانی «اکباتان» خوانده می شد که امروزه به آن همدان میگویند. هگمتانه به معنی «محل اجتماع» یا «شهری برای همه» است و به گرد هم آمدن طوایف مادی که قبلا پراکنده بودند اشار دارد.دیاکو در اواخر قرن هشتم قبل از میلاد، فرمان داد تا بر روی تپه ای در شهر هگمتانه یک دژ مستحکم ایجاد شود تا در آن همهٔ امور نظامی، دولتی و خزانه داری انجام گیرد. هرودوت توضیح می دهد که این مجتمع پادشاهی، به وسیله هفت دیوار متحدالمرکز که هر دیوار داخلی از دیوار بیرونی بلندتر بود و بر آن اشراف داشت، ساخته شد. هرکدام از این هفت دیوار، به رنگ خاصی مزین بود، دیوار اول (بیرونی) سفید رنگ، دومین دیوار به رنگ سیاه، سومی به رنگ قرمز تند، چهارمین آبی، پنجمی سرخ باز، ششمین دیوار به رنگ مسی و هفتمین و درونی ترین دیوار نیز طلایی رنگ بود. در بابل این نوع رنگ آمیزی، نشانهٔ سیارات هفتگانه بودند ولی در هگمتانه، تقلیدی از بابل بود. در درون آخرین دیوار قصر پادشاه همراه با گنجینه هایش جای داشت.
دیاکو بمدت ۵۳ سال حکومت کرده است
دیاکو ابتدا ۷ طایفه قوم ماد را با هم متحد کرد، بعد از آن بعنوان رهبر و قاضی آن ۷ طایفه انتخاب شد که در سال ۷۰۱ پیش از میلاد مسیح این مساله اتفاق افتاد. دیاکو بعد از اینکه ۷ سال در بین این ۷ طایفه رهبری کرد، از سوی مادها، پارسها و پارتها بعنوان پادشاه ایران انتخاب گردید و دورا کوممت او تا سال ۶۵۶ پیش از میلاد مسیح بود. در کتاب تاریخ هرودوت ماجراهای به قدرت رسیدن دیاکو آمده است.
جانشین دیاکو
پس از دیاکو، پسرش فرورتیش بمدت ۲۲ سال جانشین او شد. با آنکه بعضی از محققان معتقدند که او پنجاه و سه سال از ۶۷۸ تا ۶۲۵ قبل از میلاد حکومت کرده است. او در دوران حکومتش، پارس را به اطاعت درآورد و با ديگر مردم فلات ایران جنگید. وی به آشور حمله کرد و عاقبت مادها در این حمله باختند و در بین جنگ فرورتیش هم کشته شد.
مرگ دیاکو و جانشینی فرورتیش
دیاکو بعد از ۵۳ سال حکومت (از ۶۷۸ تا ۶۲۵ پیش از میلاد) فوت کرد و پسرش به حکومت رسید. بطور کلی تاریخ ماد در هاله ای از ابهام قرار دارد بدین دلیل که انتقال یک باره قدرت از مادها به هخامنشیان سبب فراموشی تاریخ ماد شد.
نام دیاکو در منابع مختلف به صورت‌های گوناگونی ذکر شده‌است