سرای تاریخ : حجاج ظاهراً در سال ۸۳، در زمان ولیدبن عبدالملک، محمد بن قاسم را که در آن زمان گویا هفده ساله بود، به فرماندهی لشکر منصوب کرد و حکومت فارس و جنگ با کُردها را ــ که در فارس به قیام ابن اشعث پیوسته بودند
خلاصه بیوگرافی محمد بن قاسم ثقفی
| زاده |
۶۶ هجری
طائف، عربستان |
| درگذشته |
سال ۹۶ هجری |
| وفاداری |
حجاج بن یوسف، خلیفه اموی، ولید بن عبدالملک |
| درجه |
ارتشبد |
| جنگ‌ها و عملیات‌ها |
فتح ایالت سند و مولتان برای امویان |
پیشینه
نام کامل او محمد بن القاسم بن محمد بن الحکم بن ابی عقیل ثقفی است که در سال ۷۲ هجری قمری در عراق به دنیا آمد و پدرش قاسم بن محمد یکی از آنانی بوده که در جریان جنگ بین عبدالله ابن زبیر و عبدالملک بن مروان به سرزمین عراق آمد و در آنجا اقامت گزید و پسر عموی والی معروف و جنجالی حجاج ابن یوسف ثقفی است. حجاج بن یوسف ثقفی با وجود تقصیرهای بسیار و رسوایی های بزرگی که بر او وارد است، عاشق جنگیدن و علاقه مند به اداره لشکریان و نشر اسلام (به روش خود) بود و در انتخاب قهرمانان و شناخت آنان چشم تیزبین داشت.و با تجربه فراوان در امور جهاد چشمش به پسر عمویش «محمد بن القاسم» افتاد، آن جوان به او نزدیک شد و کارهای کوچکی را ابتدا به او محول کرد اراده و شایستگی او را بیازماید.
دوران حکومت معاویه
تحول بزرگی در فتح سند در ایام «معاویه بن ابی سفیان» رخ داد که فرمانده معروف المحلب بن ابی صفره دستور حمله به سند را صادر کرد، سپس عبدالله بن سوار العبدی به آن حمله کرد، سپس. سنان بن سلمه الهذلی «مکران» را فتح کرد و عرب در آن سکنی گزیدند و این اولین قسمت از غرب پنجاب است که مورد فتح حکومت اسلامی واقع شد و پس از آن مسلمانان بین کشورهای هند و سند جدا شدند.
به قدرت رسیدن حجاج ثقفی
از این رو، زمانی که حجاج ثقفی در عراق به قدرت رسید، باز کردن این شکاف بزرگ را یکی از اولویت های خود قرار داد، به ویژه پس از کشتن، «محمد بن هارون النمری» در نبرد با پادشاه سند او دید که این فتح صورت نمی گیرد مگر با لشکری نیرومند به ریاست فرمانده دلاوری که به لشکرهای عظیم «دهیر» اهمیتی نمی دهد و از مسیر دور و سخت و راه احساس تنهایی نمی کند. و در سال ۸۹ هجری قمری بود که فصل شکوه و قهرمانی در زندگی این رهبر جوان محمد بن قاسم آغاز شد.
محدوده فتوحات محمد بن قاسم ثقفی در سرزمین سند
محمد بن قاسم به سوی سند می‌رود
زمانی که «محمد بن القاسم» رفتن به سوی به کشور سند را بر عهده گرفت، چند شرط برای «حجاج بن یوسف الثقفی» قائل شد که میزان رهبری و شایستگی رزمی محمد را ثابت می کند.
از جمله:
۱- لشکر کاملاً مجهز و آماده و تدارکات داشته باشد تا راهپیمایی طولانی لشکر فتح متوقف نشود، لذا حجاج لشکری به تعداد شش هزار سرباز و مجهز به همه چیز در اختیار او قرار داد.
۲- لشکر زمینی با ناوگان دریایی همراه باشد تا حمله مضاعف و در دو جهت باشد و حجاج موافقت کرد.
۳- ادامه جهاد و راهپیمایی تا پایان فتح کانل بدون عقب نشینی در سرزمین های سند و حجاج موافقت کرد.
اهداف محمد بن قاسم چی بود؟
محمد بن قاسم در سفر به فتح سند دو هدف اصلی داشت:
۱)انتقام از داهیر، پادشاه سند که مسلمانان را در سرزمین خود کشت و آخرین آنها محمد بن هارون النمری بود.
۲)فتح کشور سند و فراتر از آن کشور هند و گسترش اسلام در این مناطق وسیع.
آغاز لشکر کشی به سمت سند
محمد بن القاسم با لشکر نیرومند خود به سوی «مکران» حرکت کرد، پس چند روزی در آنجا ماند و پس از یک راهپیمایی طولانی، قوای خود را جمع کرد تا شهر «الدبیل»، مستحکم ترین شهر سند را فتح کند. در راه آن، شهرهای «قنازپور» و «ارمیل» را فتح کرد، سپس به راه خود ادامه داد تا به نزدیکی شهر «الدبیل» رسید.
ناوگان دریایی با ادوات محاصره‌ای از جمله منجنیق بزرگ معروف به “عروس” به نزدیکی شهر رسید و برای عملیاتی کردن آن به (۵۰۰ نفر) نیاز بود، “محمد بن القاسم” در این هنگام شهر مستحکم را مورد محاصره شدید تری قرار داد و در این هنگام هندویان به شدت ناامید شدند و از به صورت نا امیدانه از شهر خود دفاع میکردند و “محمد بن القاسم” سردار مسلمان، به فکر ایده ای نبوغ آمیز افتاد. فتح شدن شهر عمدتاً به تجربه او با دشمنان و ماهیت تفکر آنها بستگی دارد.
حیله و شکستن روحیه هندو ها
معبدی عظیم در شهر برای بتی بزرگ وجود داشت که مردم آنجا (هندویان) خیلی به آن ایمان داشتند در بالای آن یک میله پرچم چوبی بسیار بلند قرار داشت که در انتهای آن یک پرچم قرمز بزرگ وجود داشت .
پس محمد بن القاسم دستور داد گلوله‌های منجنیق را به سمت این دکل هدایت کنند تا آن را بشکند، چون می‌دانست هندوها نسبت به آن بدبین هستند تا بر ورود اسلام به این شهر ایمان بیاوررند و با افتادن آن هویت مشرکانه آن را از بین ببرد و دشمنان دچار شک و تردید و از لحاظ عقیده ی خود را ببازند.
شروع نبرد و فتح مستحکم ترین شهر سند
محمد بن القاسم پس از فتح شهر «الدبیل» که مستحکم ترین شهر سند است، به پیاده روی نظامی خود ادامه داد، زیرا از شهری گذر نکرد مگر برای فتح آن و ویران کردن معابد بت پرستی و بودیسم و در آن شعائر اسلام را پایه گذاری کرد و مسلمانان در آن ساکن شدند و مساجد ساخت تا اینکه نقشه کشور را با شخصیت کامل اسلامی به کلی تغییر داد.
محمد بن القاسم توانست هندوها را با شخصیت قوی و قاطع خود تحت تأثیر قرار دهد و آنها از شجاعت و رهبری خوب او در لشکری بزرگ در سن کمتر از هجده سالگی به دلیل تجربه آنها در کشور و دانش او شگفت زده شدند. از زبان هندی هااین خبر به «داهیر» پادشاه بت پرست هند رسیده بود، پس با لشکری بزرگ با اسلحه زرهی معروف که همان فیل ها هستند، آماده ملاقات با مسلمانان شد و از عظمت لشکریانش غرور و حیرت را به همراه داشت.
مسلمانان را به خاطر کمبود نفرات نسبت به هندوها دست کم گرفت، اما از اینکه طوفان اسلامی از رودخانه «مهران» عبور کرد و آن را از مسلمانان جدا کرد و «داهیر» را که خود بر پشت فیل بزرگی بود، رو در رو با محمد بن ال قاسم و سربازانش و دو سپاه جنگی هولناکی که سرزمین سند قبلاً شاهد آن نبوده است و «داهیر» سربازان خود را دید که در اطرافش مرده افتاده و توسط شمشیرهای مسلمانان کشته شده بودند، او از پشت فیل نفوذ ناپذیرش فرود آمد و با محمد جنگید تا به سرنوشت مختوم خودش برسد و در آخر داهیر به دست مسلمانان کشته شد.
اندکی بعد از کشته شدن داهیر هندی
با مرگ او مسلمانان به انتقام خود رسیدند و کشور سند به روی آنان گشوده شد، همسر «داهیر» خود و کنیزانش را سوزاند و «سایتا» دختر داهیر به زندان افتاد. محمد بن القاسم پس از کشته شدن «داهیر» به راهپیمایی خود برای رسیدن به بزرگترین و دورترین هدف ادامه داد، چنانکه گفتیم پس از انتقام از دشمن اسلام «داهیر»، شهر «راور» را فتح کرد.سپس «رحمان آباد» و سپس استان «سندری» تسلیم شدند و اسلام آوردن خود را اعلام کردند و درادامه شهر سمند را فتح کردند و همچنین شهر «المولتان» پس از جنگ سخت تسخیر مسلمانان شد.
به تخت نشستن سلیمان بن عبدالملک
سپس مصیبت بزرگی برای محمد بن قاسم واقع شد، خلیفه ولید بن عبدالملک در سال ۹۶ هجری قمری درگذشت و برادرش سلیمان بن عبدالملک به جای او نشست. به دلیل جنایات حجاج از حجاج و اطرافیان او بسیار متنفر بود و برای کوچکترین شبهه ای که حجاج خون بسیاری را ریخته بود، حجاج توسط سلیمان بن عبدالملک خلع و با منصوب کردن یکی از سرسخت ترین مخالفان حجاج، «صالح بن عبدالرحمن» قیام کرد.این مرد به عنوان امیر عراق، همه مردان حجاج از جمله محمد بن القاسم ثقفی، امیر سند و فاتح آن را برکنار کرد و «یزید بن ابی کبشه» را به جای او منصوب کرد.صالح بن عبدالرحمن ، محمد بن القاسم را در زندان شهر واسط زندانی کرد ، و با همان ابزار شکنجه که حجاج دستور میداد دشمنان خویش را آن وسیله شکنجه کند، به صالح دستور داده شد تا محمد را شکنجه کند و سپس بعد از مدتی او در زندان کشته شد.
