سرای تاریخ : عیوقی یکی از شاعران سده پنجم هجری است که کتاب مثنوی ورقه و گلشاه از آن وی می باشد. این شاعر آثار خود را به سلطان محمود غزنوی تقدیم می کند و در بسیاری از اشعار سلطان را با کنیه «ابوالقاسم» و لقب «سلطان غازی» یاد کرده است.
چکیده ای از زندگینامه عیوقی
- نام کامل: عیوقی
- زمان زندگی: سده پنجم هجری قمری
- محل تولد: ایران
- نام آثار: وَرْقه و گُلشاه
زندگینامه عیوقی
عیوقی یکی از سرایندگان سده پنجم قمری محسوب می شود اما از زندگی وی اطلاعات چندانی در دسترس نیست. عیوقی مثنوی ورقه و گلشاه را سروده و آن را به نام سلطان محمود غزنوی یکی از حاکمان غزنویان تقدیم کرده زیرا آنجایی که سلطان را نام برده کنیه ابوالقاسم و لقب سلطان غازی را یاد می کند.
بنابر آنچه احمد آتش عنوان کرده ورقه و گلشاه را در نوبهاری سروده و آن را به عنوان عیدانه به سلطان محمود هدیه می کند. ذبیح‌الله صفا هم سلطان غازی را محمود می داند و معتقد است که واژگان، مفردات و عبارات مثنوی این حدس را تقویت می‌کند.
عیوقی به دلیلی سرودن منظومه عاشقانه وَرْقه و گُلشاه شهرت پیدا کرده است، وی مثنوی دیگری در بحر رمل مسدس و قصایدی نیز داشته است. عیوقی در بخش هایی از منظومه ورقه و گلشاه خود به شکست عشقی اش اشاره کرده و از روزگاه خود، نامردی بعضی از افراد گلایه دارد که مانع خوشبختی وی شده اند.
به نظر می رسد که عیوقی از طبقه متوسط و پایین جامعه بوده است زیرا در داستان خود از زبان متوسط و توصیفات مشخصی استفاده می کند برای مثال؛ پخت‌وپز گلشاه برای ورقه در حالی که گلشاه زن شاه شام است.
ورقه و گلشاه اثری از عیوقی
ورقه و گلشاه یک منظومه عاشقانه است که به زبان فارسی سروده شده و بیشتر از دو هزار بیت در بحر متقارب دارد. این منظومه به عنوان اولین منظومه های داستانی فارسی در سده چهارم و اوایل سده پنجم هجری است. داستان ورقه و گلشاه برگرفته از داستان های عربی می باشد که سرچشمه آن با سرچشمه عربی داستان لیلی و مجنون نظامی یکسان است.
داستان ورقه و گلشاه با داستان عاشقانه و کهن عروه و عفرا که در سده چهارم عنوان شده ؛ دارای هماهنگی و نزدیکی است. براساس آنچه خود عیوقی می گوید داستان اثر بر اساس عروه و عفرا است.
منظومه ورقه و گلاه عیوقی داستانی از دلدادگی عاشق و معشوق می باشد که با زبانی ساده و بی پیرایه عنوان شده است، درحالی که منظومه لیلی و مجنون نظامی با استعاره و کنایه و انواع آرایه‌های بدیعی بازگو شده‌است.
شعرهای ورقه و گلشاه اثری از عیوقی
از قدیمی ترین پیوست های بزمی زبان فارسی ورقه و گلشاه است که احمد آتش اولین بار نسخه خطی آن را در کتابخانه ای در استانبول پیدا کرد و آن را با نام «یک مثنوی گمشده» معرفی می کند.
شانزده بیت ابتدایی منظومه ورقه و گلشاه از جمله اشعار مقدمه ای هستند که در ستایش خدا و پیامبر آورده شد اند و بعدها به این متن اضافه شدند. شانزده بیت از ابیات مثنوی همای و همایون، سروده خواجوی کرمانی، شاعر معروف سده هشتم هجری انتخاب شده اند.
در این شانزده بیت، برخلاف بقیه متن دست‌نویس ورقه و گلشاه، حروف پ و چ با سه نقطه آمده و ذال‌ها، جز در کلمه خداوند، همه‌جا دال نوشته شده است.