سرای تاریخ : جرجیس از جمله پیامبران الهی است که بنا به منابع اسلامی بعد از حضرت عیسی و پیش از حضرت محمد به پیامبری می رسد، ایشان در منابع مسیحی به عنوان فردی قدیس شناخته می شود که به دلیل دست نکشیدن از مسیحیت کشته شده است.
چکیده ای از زندگینامه جرجیس
- نام کامل: جرجیس نبی
- تاریخ تولد: ۳۱۵ میلادی
- محل تولد: روم
- پیش از: پیامبر اکرم
- پس از: حضرت عیسی
- تکرار اسم در قرآن: بدون تکرار
زندگینامه جرجیس
بر اساس آنچه در منابع اسلامی آورده اند جرجیس در سال ۳۱۵ میلادی در روم به دنیا آمد. خانواده او اصیل و موحد بودند، پدرش اناک بن خسرو از ساکنان فلسطین بود و از سمت حکومت مرکزی ایران به مدت ۱۴ سال بر شمال غربی ایران حکومت می کرده است. زمانی که جرجیس به ۱۶ سالگی رسید مقام پیامبری بر او نازل شد.
جرجیس از جمله پیامبران دوره فترت بعد از عیسی مسیح بوده است نه اینکه رسول و مبلغ دینی عیسی که با واسطه از شاگردان حواریون باشد. ظهور این پیامبر در ارمنستان به سال ۳۲۹ میلادی برمی گردد. این پیامبر در روزگار داذانه ملک موصل که بتی به نام افلون داشتند، زندگی می کرد. تیرداد برادر جرجیس است که بت پرست بوده و از دشمنان او محسوب می شود و بعد از پدرش به حکومت دست پیدا می کند.
این پیامبر برای تسهیل تبلیغ دین و دستگیری از فقرا تجارت و مسافرت انجام می داد. آخرین محل اقامت ایشان و درنهایت تبلیغ دین در شام بود که در همانجا هم کشته و سپس دفن شد.
معنای اسم جرجیس
درخصوص کلمه جرجیس در منابع لغوی عربی مطلبی عنوان نشده است و لغت نویسان به همین توضیح قناعت می کنند که پیامبری بود اما با توجه به منشاء قصه و نوع ترکیب واژه هابه نظر می رسد معرب جورج باشد. در قرآن نامی از جرجیس عنوان نشده اما در تقاسیر و تواریخ ایشان را از پیامبران دوران فترت بعد از عیسی می دانند.
براساس اخبار و روایات جرجیس در فاصله زمانی بین حضرت عیسی و حضرت محمد زندگی می کرده است. آنچه از ایشان در منابع مختلف اسلامی آورده اند با اختلافاتی جزئی در شکل، سرانجام و نحوه روایت به اختصار چنین است.
جرجیس در فلسطین باقی ماندگان حواریون حضرت عیسی را پیدا کرد و آیین صحیح مسیحیت را از آنها دریافت کرد. بعد از اینکه اوضاع سیاسی و اجتماعی فلسطین نامساعد شد به سمت موصل یا شام امروزی سفر کرد.
داذیانه یا رازانه پادشاه بت پرست در این شهر مسیحیان را مورد شکنجه قرار می داد و درنهایت می کشت. جرجیس وی را به یکتاپرستی خواند با دلایل روشن بطلان بت پرستی را عنوان کرد. البته این دعوت به جایی نرسید و پادشاه از جرجیس خواست تا بر بت افلون سجده کند اما جرجیس از این کار سرباز زد.
همین موضوع سبب شد تا پادشاه وی را به زندان بیندازد و بارها مورد شکنجه قرار دهد. با وجود همه این آزار جرجیس تحمل می کرد و زنده ماند تا زمانی که از طرف خداوند بر او وحی شد: «نترس و صبور باش که خداوند با تو ست. آنها ۴ بار تو را می‌کشند و من روانت را بازمی‌گردانم و بار چهارم جانت را می‌پذیرم و پاداشت می‌دهم».
براساس مطلبی دیگر عنوان می شود: «در چهارمین بار تو را بر وی مسلط می‌کنم، آنگاه شاه را می‌کشی و دین حق را آشکار می‌کنی».
در این بازه زمانی که ظاهرا ۷ سال طول کشیده بود، جرجیس با انواعی از شکنجه ها مانند پاره پاره کردن اندامها، سوزاندن و خاکستر شدن و… عذاب داده می شد و می مرد اما خداوند با اراده خودش او را مجدد زنده می کرد. درباره این شکنجه ها در برخی از منابع اسلامی مطالبی ذکر شده است.
ایمان اوردنگان به این پیامبر در این دوران ۴ هزار نفر و برخی دیگر این شما را ۳۴ هزار نفر عنوان می کنند. همسر پادشاه، اسکندره نیز از گروندگان بود و مانند بسیاری دیگر از مؤمنان شکنجه و شهید شد.
درنهایت وعده خدا به حقیقت پیوست و جرجیس بعد از ۴ مرتبه مرگ دیگر زنده نشد و کافران هم با نفرین او مورد عذاب الهی قرار گرفته و از بین رفتند. محل دفن این پیامبر نامشخص است اما برخی عنوان می کنند که در شهر شوشتر و برخی دیگر می گویند در موصل عراق به خاک سپرده شده است.
جرجیس مانند ایوب نبی نمادی از صبر، بردباری و استقامت در راه خدا است، نکته عمده ای که می توان در داستان زندگی او درنظر داشت مقاومت بسیار زیادی در برابر شکنجه کافران و کشته و زنده شدن مجدد او است، به همین دلیل می توان او را مظهری از رستاخیز هم دانست.
از جرجیس نبی در فرهنگ ادبیات فارسی هم عنوان شده که بیشتر از همه به اشعار عرفانی عطار و مولانا مربوط است. از این پیامبر به عنوان عاشق وفاداری عنوان می شود که مرگ در راه معشوق را زندگی دانسته و آرزو دارد در این راه بارها و بارها بمیرد و مجدد زنده شود. براساس نظر مولانا خدا از عاشقان خود می خواهد که مانند جرجیس عمل کنند و در آزمون عشق وی شهامت چندین بار کشته شدن را داشته باشند.
جرجیس در ضرب‌المثل فارسی
روباهی مرغی به دندان گرفت تا آن را بخورد. مرغ برای آخرین درخواست از او می‌خواهد که پیش از خوردن او نام یکی از پیامبران را به زبان آورد. روباه هم که می‌دانست با آوردن نام دهانش باز و مرغ را از کف می‌دهد، نام جرجیس را بر زبان می‌آورد تا هم به خواسته مرغ عمل کرده باشد و هم دهانش بسته بماند. بر این اساس مَثَلی به وجود آمد تحت این عنوان که فلانی بین این همه پیامبر جرجیس را انتخاب کرده‌است و به زرنگی یک شخص در انجام یک عمل اشاره دارد.
جرجیس در دین مسیح
در فرهنگ و تاریخ مسیحیت قدیس شهیدی به نام جرج یا جرجیوس عنوان می شود که نام و سرگذشت ایشان به جرجیس نبی شباهت بسیاری دارد. از طرفی واقعیت تاریخی او با گذر تحولات کلیساهای شرقی با افسانه آمیخته شده است.
براساس روایات سنتی جرج مسیحی دلاوری بوده است که به دنبال ایستادگی بر ایمانش چندین مرتبه کشته شده و مجدد زنده می شود، مرگ های او همراه با شکنجه های طاقت فرسا بوده است. او به ظاهر معجزاتی هم داشته که شبیه به معجزات جرجیس نبی است. معجزات متعددی که به این پیامبر نسبت می دهد شامل زنده کردن مردگان، سبز کردن چوب خشک و بینایی بخشیدن به کوران می باشد.
براساس روایات مسیحی در نتیجه بردباری و پایداری که جرج در این مسیر داشت موجب جایگزینی ایمان با کفر شد و حتی افرادی مانند ملکه الکساندرا نیز به وی ایمان اورده و مورد شکنجه قرار گرفتند. با این ترتیب مهمترین عنصر تاریخی که از ابتدا با نام و شخصیت جرج آمیخته و همراه شده است، شهادت اوست.
از جمله محققانی که به شباهت میان جرج و جرجیس اشاره دارند می توان به نویسنده مقاله جرجیس در دائرةالمعارف اسلام اشاره کرد که داستان کاملی از جرجیس در نسخه فارسی طبری خود می آورد. با این وجود افسانه زدایی هایی از شخصیت جرج و جست و جو برای کشف حقایق تاریخی توسط محققان غربی وجود داشته که نتیجه چندانی به دنبال نداشته و در نهایت به طرح نظریات مختلف رسیده است.
براساس یافته های این محققان زائران اولیه مسیحی دیوسپولیس در لیدیای فلسطین را محل دفن بقایای پیکر او و نیز محل بزرگداشت وی دانسته‌اند. شواهدی از کتیبه‌های موجود در برخی کلیساهای کهن در سوریه نیز مبنی بر تقدیم این بناها ـ که روزگاری معابد بت‌پرستان بوده‌اند ـ به جرج قدیس و تبدیل آنها به کلیسا در دست است.
با این موارد می توان عنوان کرد که شواهدی تاریخی مبنی بر وجود تاریخی جرج وجود دارد و آن را ثابت می کند اما درخصوص جزئیات زندگی و سرنوشت دردناک ایشان مطلب خاصی ندارد. اینگونه به نظر می رسد که از سده ۶ میلادی به بعد افسانه پردازی هایی درخصوص شخصیت جرج قدیس انجام شده که به تدریج افزایش پیدا کرده و در قرون وسطی به بیشترین حد می رسند چنان که از او چهره ای کاملا افسانه ای می سازند. او به عنوان قدیسی حامی انگلستان و برخی کشورهای اروپایی شناخته می شود که روز ۲۳ آوریل روز یادبودش می باشد.