سرای تاریخ :عجایب هفتگانه در جهان به دو دسته قدیمی و جدید دسته بندی می شوند. تندیس زئوس در المپیا یکی از عجایب هفتگانه قدیمی به شمار می آید. این تندس یکی از بزرگترین تندیس های جهان محسوب می شود که توسط مجسمه سازی به نام فیدیاس ساخته شده است.زئوس (به یونانی: Ζεύς) در اساطیر یونانی، پادشاه خدایان و فرمانروای تمام زیارتگاه‌های واقع در کوه المپ است. او کوچک‌ترین فرزند کرونوس و رئا از نژاد تیتان‌ها بود.
زئوس کیست؟
زئوس، فرمانروای خدای دیگر بوده است. درواقع می توان گفت زئوس خدای خدایان باستان است. کلمه زئوس از کلمه یونانی Dios گرفته شده است و به معنی درخشنده می باشد. یونانیان باستان معتقد بودند که زئوس بر آسمان ها و زمین تسلط دارد. همچنین داستان های حماسی زیادی در رابطه با زئوس گفته شده است.
تندیس زئوس از عاج فیل ساخته شده و بخش هایی از آن با طلا مزین شده است
تندیس زئوس در المپیا
تندیس زئوس که از عظیم ترین مجسمه هاست از مهم ترین مجسمه های مربوط به خدایان یونانی در آن زمان بوده است. این تندیس در مکانی که المپیا نام دارد واقع شده است. المپیا منطقه ای در فاصله ی ۱۲۰ کلیومتری از غرب شهر آتن، واقع در جنوب غربی کشور یونان می باشد. المپیا مکان برگزاری المپیک ها در آن زمان بوده است.
ماجرای ساخت این تندیس به ۲۵۰۰ سال قبل بر می گردد، در آن زمان زئوس از اهمیت بسیار بالایی در بین مردم برخوردار بود و همین امر باعث شد که تصمیم ساخت معبد را برای او بگیرند. بعد از این که معبد ساخته شد کمبود مجسمه زئوس در آن به چشم می خورد، بنابراین یکی دیگر از عجایب هفتگانه جهان ساخته شد. تاریخچه ساخت این تندیس به ۴۳۵ سال قبل از مسیح بر می گردد در آن زمان شخصی به نام فیدیاس آن مجسمه را خلق کرد
ارتفاع این مجسمه ۱۲ متر و عرض آن ۴ متر است بدنه اصلی این مجسمه از عاج فیل ساخته شده و برای تزئین بخش هایی از آن از طلا استفاده شده است.
در دستان این مجسمه یک عصا و یک نماد از خدای پیروز وجود دارد. بر اساس گفته ها برخی از افراد در کنار این مجسمه یک عقاب طلایی مشاهده میشود، همچنین عده ای دیگر بر این باورند که دو مجسمه ی شیر در کنار این تندیس قرار دارند.
طراحی مجسمه زئوس به صورتی است که سر مجسمه به سقف معبد برخورد می کند، کارشناسان بر این باورند که این کار برای بزرگ نمایی هر چه بیشتر انجام شده است. همچنین این مجسمه بر روی تختی نشسته است که این مورد هم برای بزرگ نمایی بیشتر طراحی شده است.
اصلی ترین دلیلی که این مجسمه جزو عجایب هفتگانه به شمار می آید جنس آن است که همین امر سبب شده است تا این مجسمه در طی چند قرن سالم بماند.
تندیس زئوس بعد از گذشت ۸۵۰ سال توسط یونانی ها به شهر استانبول در ترکیه منتقل شد، اما بعد از گذشت مدت کمی در آن مکان آتش سوزی اتفاق افتاد و مجسمه زئوس از بین رفت، تاریخ دقیق آتش سوزی مشخص نیست اما برخی از محققان سال ۴۷۵ میلادی را به آن نسبت می دهند و برخی دیگر می گویند که این آتش سوزی در سال ۴۲۵ رخ داده است.
امروزه اثری از تندیس زئوس باقی نمانده است اما باستان شناسان مکان دقیق آن را شناسایی کرده اند.
با توجه به تصاویر و نقاشی هایی که از این مجسمه وجود دارد می توان گفت که طراحی آن کاملا به سبک یونانی بوده است.
چگونگی ساخت مجسمه زئوس
برای ساخت این مجسمه از همان روشی استفاده شده است که امروزه هم از آن برای ساخت مجسمه های غول آسا ساخته میشود. به طوری که اسکلتی از جنس فلز می سازند و پیکر مجسمه را روی آن بنا می کنند. اما برای ساخت مجسمه زئوس فیدیاس اسکلت آن را از چوب ساخته است و بعد از آن به ساختن دیگر اجزای تندیس پرداخته است.
بعد از این که اسکلت چوبی آن را ساخته است، روی آن را با صفحاتی از جنس عاج پوشانده است در حقیقت مجسمه زئوس تو خالی بوده است و روی آن با صفحاتی از جنس عاج و طلا تزئین شده بود.
فیدیاس این تندیس را در ۱۵۰ کلیومتری غرب شهر آتن و در المپیا در معبد زئوس بنا کرده و برای این کار دقت بسیاری از خود نشانه داد به طوری که این مجسمه کاملا توپر و سنگین به نظر می رسید، و اکنون جای تأسف دارد که این اثر از بین رفته است.
افرادی که این مجسمه را دیده اند آن را اینطور بیان می کنند:
زئوس ایت، خدای خدایان، نشسته است بر روی تخت سلطنتی اش، پر غرور و حیرت انگیز، مجسمه ای از جنس آبنوس، برنز، طلا و چوب که با جواهرات تزئینش کرده اند.
به دلیل مواد و مصالحی که در این مجسمه به کار رفته بود و با توجه به هوای مرطوب المپیا نیاز بود که به طور دائم از مجسمه مراقبت شود. از آنجایی که این کار دشوار بود و هر کسی از عهده آن بر نمی آمد فیدیاس خود مأمور نگه داری از تندیس زئوس شد.
او هر روزه مجسمه را با روغن مخصوص که احتمال می رود روغن زیتون بوده باشد چرب می کرد تا مجسمه که از جنس عاج فیل بود ترک برندارد. این روغن ها در انتهای روز در حوضچه ی کوچکی که در پایه مجسمه بود جمع میشد.
با این که مجسمه زئوس ارتفاعی به اندازه ۱۲ متر داشت و عرض آن ۶ متر بود اما به دلیل این که در حالت نشسته بود عظمتش را در برابر بازدید کنندگان دو چندان میشد زرا هر کسی مجسمه را می دید با خود میگفت قطعا اگر زئوس برخیزد معبد فرو خواهد ریخت.
معبد زئوس
معبد زئوس
همانطور که در مطالب بالاتر ذکر شد معبد زئوس قبل از مجسمه زئوس ساخته شد. طراحی این معبد عظمت معماری باستانی یونانی ها را نشان می دهد.
ساخت این معبد در سال ۴۵۶ آغاز و در سال ۴۷۰ به پایان رسید.
به طور کلی این معبد با استفاده از سنگ آهک ساخته شده است، در نمای بیرونی معبد ۷۲ ستون قرار دارد. ۷۲ ستون گچی که توسط معماری به نام لیبون ساخته شده است و زیبایی معبد را دو برابر کرده است. از سایر تزئیناتی که در این معبد وجود دارد می توان به مجسمه ها، سنگ فرش ها و سنگ های بسیار زیبای موجود در آن اشاره کرد.
بعد از خراب و نابود شدن مجسمه زئوس معبد زئوس نیز نابود شد. در پی زلزله ای که در سال ۵۲۲ میلادی در منطقه المپیا رخ داد این معبد به طور کامل تخریب شد و امروزه تنها خرابه هایی از آن باقی مانده است.
طراحی معبد و تندیس زئوس عظمت معماری یونانی ها را نشان می دهد
نابودی مجسمه زئوس
در مطالب بالا ذکر شد که مجسمه زئوس در آتش سوزی از بین رفت اما شایعاتی نیز در این باره وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
برخی از افراد معتقدند که این تندیس در راه انتقال آن به ترکیه شکسته و نابود شده است و برخی دیگر می گویند مجسمه در این مسیر ( مسیر انتقال ) آتش گرفته است و طبق نظر عده ای دیگر مجسمه از معبد خارج نشده و در پی تخریب معبد نابود شده است.
این نظرات و عقیده ها باعث شده است که اطلاعات دقیقی در خصوص از بین رفتن مجسمه ی زئوس وجود نداشته باشد اما برخی از داستان ها نسبت به دیگر نظر ها موثق تر بوده است که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
• در داستان اول بیان شده است که این تندیس به دستور شخصی به نام گایوس کالیگولا اگوستوس ژرمانیکوس از المپیا به روم در حال انتقال بوده است که در میان راه می شکند.
• در داستان دیگری آمده است که در سال ۴۰۱ میلادی شخصی به نام فلاویوس تئودوسیوس امپراتور روم بوده است که به شدت با بت پرستی مخالف بوده است، بنابراین دستور داده است بعد از اتمام بازی های المپیک تمام بخش های المپیا از جمله معبد و مجسمه نابود شود.
حقایق جالب درباره زئوس
• بازی های المپیک در المپیا هر چهار سال یکبار به افتخار زئوس بر پا میشد.
• مجسمه آتنا در یونان از نظر ساختار شباهت بسیار زیادی به مجسمه زئوس دارد.
• از دلایلی که مجسمه زئوس نیاز به مراقبت دائمی داشت اسکلت چوبی آن بود.
• برای جلا دادن به مجسمه زئوس از روغن های مخصوصی استفاده می کردند.
• فیدیاس در غرب معبد زئوس یک کارگاه داشته که بیشتر قسمت های تندیس را در آن آماده می کرده است.
• بیشتر اطلاعاتی که از مجسمه و معبد زئوس در دسترس است از سنگ نوشته ها و سکه های کهن یونانی برگرفته شده است.
• بر اساس اطلاعاتی گویا در دست راست مجسمه زئوس نمادی از پیروزی و در دست چپش عصای سلطنتی او قرار داشته است.
• مجسمه در ۱۷۰ سال پیش از میلادی در زلزله آسیب دیده و تعمیر شده بود.
• در سمت عصای زئوس عقابی طلایی وجود داشته است.
دلیل ساخت معبد و مجسمه در المپیا چه بوده است؟
همانطور که در مطالب بالا ذکر شد المپیا محل برگزاری مسابقات المپیک بوده است. یونانیان در آن زمان از روش های مختلفی برای ادای احترام و پرستش زئوس استفاده می کردند و برگزاری مسابقات المپیک هم یکی از محبوب ترین جشن های بزرگداشت زئوس بوده است.(بیشتر بخوانید:آشنایی با خدایان،الهه ها و اساطیر یونان باستان)
تاریخچه برگزاری جشن های المپیک به سال ۷۷۶ قبل از میلاد برمی گردد. جالب است بدانید در زمان برگزاری جشن های المپیک و بزرگداشت زئوس، امور مختلف کشور و حتی جنگ متوقف می شده است.
