«سلام مرا به علمای شیراز خصوصاً حضرت آیت الله محلاتی، برسانید و از طرف من دست ایشان را ببوسید و بگویید: شما خیلی به رنج بودید؛ زندان رفتن شما و اقدام شما فراموش نمی‌شود؛ سیزده روزی که در جایی، نظیر جای چاقوکش ها به سر بردید، مورد نظر ولی عصر(عج) خواهد بود. الحال بدانید و به مردم برسانید به هر وسیله‌ای که می‌شود، مردم محترم فارس و سایر جاها را مطلع فرمایید که اینها با سرنیزه، کشتن و زندان کردن و سایر اعمال وحشیانه‌ای که در دنیای امروز، حتی در افریقا و ملل دیگر، بکلی انجام نمی‌شود، نمی‌توانند پیش ببرند و جلوی احساسات مسلمان ها را بگیرند و اسلام را از بین ببرند و شکست می‌خورند. به آیت الله العظمی محلاتی و سایر علمای شیراز بگویید که طلاب را تهذیب کنید، مردم را متحد فرمایید. حواستان جمع باشد؛ مواظب باشید. به همه مردم برسانید، اینها دشمن هستند؛ دشمن اسلام هستند؛ دشمن ملت هستند».(۱)
این جملاتی است که امام خمینی(ره) پس از آزادی از زندان رژیم پهلوی در ۱۳۴۲ خورشیدی درباره آیت الله محلاتی ایراد کرده اند. ماجرا به این قرار بود که در ۲۹ تیر ۱۳۴۲ خورشیدی بیشتر روحانیون و افرادی که در قیام ۱۵ خرداد دستگیر و زندانی شده بودند، آزاد شدند، اما امام خمینی(ره) و آیت الله بهاءالدین محلاتی همچنان در بازداشت به سر می‌بردند که به دنبال اجتماع مراجع عظام و علمای بزرگ در مرکز (تهران) و فشار افکار عمومی، محمدرضا پهلوی ناگزیر شد تا در ۱۲ مرداد، همان سال، این ۲ بزرگوار را آزاد کند. پس از این واقعه، امام خمینی (ره) در دیدار علما و روحانیون شیراز در تقدیر و تشکر از آیت الله محلاتی این جملات را بیان فرمودند.
آیت‌الله شیخ بهاءالدین محلاتی در ۱۳۱۴ قمری در نجف اشرف دیده به جهان گشود. بهاءالدین در کودکی به همراه پدرش شیخ جعفر محلاتی که از شاگردان مرحوم آخوند خراسانی بود، به شیراز رفت. وی علاوه بر فضل و مقام علمی، مردی آزادی‌خواه و مخالف نفوذ دشمنان اسلام بود و از رهبران مبارز با متجاوزان انگلیسی در جنگ جهانی اول به‌شمار می رفت.
شیخ بهاءالدین محلاتی از نوجوانی به تحصیل علوم دینی پرداخت و دروس مقدمات را نزد پدرش شیخ جعفر محلاتی و سطح را در نزد اساتید حوزه علمیه شیراز فرا گرفت. سپس به سطوح عالی و فلسفه و حکمت روی آورد و آنها را در محضر برخی دیگر از بزرگان از جمله سید اسماعیل کازرونی ادامه داد، به طوری‌که در ۲۰ سالگی، جوانی فاضل و دانشمند بود.
عشق به دانش‌اندوزی، وی را بر آن داشت تا در ۱۳۴۲ قمری راهی حوزه علمیه نجف اشرف شود. ایشان با جدیت تمام، سال‌ها نزد اساتید و بزرگان آن حوزه چون سید ضیاء‌الدین عراقی، سید ابوالحسن اصفهانی و میرزا محمدحسین نائینی به فراگیری علم پرداخت و به درجه اجتهاد نائل شد. آیت‌الله محلاتی پس از دریافت اجازه اجتهاد و روایت از اساتید بزرگ حوزه نجف، بنا به دعوت پدر ارجمندش به شیراز بازگشت و ریاست حوزه علمیه فارس را عهده‌دار شد. ایشان سال‌ها در مدرسه مقیمیه شیراز به تدریس پرداخت و شاگردان فراوانی را تربیت کرد.
وی در کنار تدریس، با اعزام مبلّغ به شهرها و روستاها فعالیت‌های فرهنگی گسترده‌ای در سطح استان آغاز کرد که برکات بسیاری به همراه داشت. (۲)
فعالیت های سیاسی آیت الله بهاءالدین محلاتی
آیت اللّه محلاتی در مبارزات سیاسی سابقه ای طولانی دارد. ایشان زمانی که ۲۰ ساله بود در ماجرای قیام دلیران تنگستان به همراه پدرش مرحوم آیت اللّه شیخ جعفر محلاتی به تنگستان رفت و در مبارزه علیه قوای انگلیسی و اخراج آنان از بوشهر شرکت کرد. (۳)
وی در ۱۳۴۱ خورشیدی احقاق حق ایران از شرکت نفت انگلیس و ایران را بوسیله اقلیت نمایندگان دوره شانزدهم مجلس شورای ملی که آیت الله حاج سیدابوالقاسم کاشانی نیز جزء آنان بود، پیگیری کرد. آیت الله کاشانی در اعلامیه ای، کوشش برای ملی شدن صنعت نفت را تکلیف دینی و وطنی ملت مسلمان ایران اعلام کرد و به دنبال آن آیت الله سیدمحمدتقی خوانساری، آیت الله شیخ عباسعلی شاهرودی، آیت الله حاج سید محمود روحانی قمی و آیت الله بهاءالدین محلاتی شیرازی و شماری دیگر از علماء و مراجع تقلید با صدور فتاوای خود، ضمن تجلیل از آیت الله کاشانی، نظر ایشان را در خصوص ملی شدن صنعت نفت مورد تأیید قرار دادند. (۴)
در مهر ۱۳۴۱ خورشیدی نیز، آیت‌الله محلاتی نخستین اقدام خود را پس از وفات آیت‌الله العظمی بروجردی (ره) در جریان انجمن‌های ایالتی و ولایتی نشان داد.
با آغاز ماجرای «انقلاب سفید» و جریان اصلاحات ارضی در ۱۳۴۱ خورشیدی، مراجع عالیقدر تقلید به پا خاستند و رفراندوم را تحریم کردند که آیت‌الله محلاتی (ره) نیز از جمله آنان بود.
در جریان ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ خورشیدی که امام خمینی (ره) به دنبال نطق تاریخی خویش در ۱۳ خرداد ۱۳۴۲ خورشیدی دستگیر و به زندان برده شد، مرحوم آیت‌الله محلاتی (ره) نیز به دنبال سخنرانی شدیداللحن خویش در روز عاشورا و گفتن این جملات: «مسلمانان باید بر علیه دستگاه جبار حاکم به سلاح زور مجهز شوند و قیام مسلحانه نمایند و این تنها راه ایجاد زندگی و جامعه آزاد می‌باشد. باید جواب این دولت طاغی، پست و نوکر اجانب را با اسلحه داد، مسلمانان! برای نجات شریعت پیغمبر اکرم (ص) قیام کنید و این متجاسرین را سر جای خود بنشانید…» دستگیر و در زندان قزل قلعه به مدت ۱۴ روز در سلول انفرادی نگهداری شد. (۵)
درگذشت آیت الله بهاءالدین محلاتی
سرانجام آیت الله بهاءالدین محلاتی پس از ۸۷ سال تلاش در تهذیب نفس و گسترش شعائر اسلامی در نیمه شب ۲۷ مرداد ۱۳۶۰ خورشیدی و در ایام شهادت حضرت امام جعفر صادق (ع) ندای حق را اجابت کرد. با پخش خبر رحلت جانگداز آیت الله محلاتی (ره)، گرد غم و اندوه بر رخساره شهر شیراز نشست و شهر یکپارچه به حالت تعطیل درآمد. پیکر او پس از تشییع در مرقد حضرت علی بن حمزه (ع) به خاک سپرده شد.
منابع
۱- امام خمینی. صحیفه امام خمینی. مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی. تهران. ۱۳۷۹ش. ج ۱. ص ۲۷۳
۲- دانشنامه اندیشمندان اسلامی. وابسته به اداره کل پژوهش های اسلامی رسانه (صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران). مدخل: بهاء الدین محلاتی
۳- ناصرالدین انصاری قمی. پایگاه اطلاع رسانی جامعه روحانیت شیراز
۴- نهضت روحانیون ایران، علی دوانی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ج۲، صص ۴۵۶ و ۴۶۲.
۵- ناصر الدین انصاری قمی. آیت¬الله شیخ بهاءالدین محلاتی. دو ماهنامه مسجد. مرکز رسیدگی به امور مساجد مهر و آبان ۱۳۷۲.