یعقوب لیث، کسی که زبان فارسی را از مرگ حتمی نجات داد! 

زندگی نامه یعقوب لیث صفاری

یعقوب لیث صفاری یکی از پادشاهان ایرانی است که پس از زوال و نابودی سلسله ی ساسانی،  حکومت صفاری را در سیستان پایه گذاری کرد. این پادشاه برای مشروعیت دادن حکومت صفاری، اصل و نسب خود را به شاهان باستانی ایران پیوند داد.

یعقوب لیث صفاری در روستای قرنین سیستان به دنیا آمد. نام اصلی یعقوب لیث در ابتدا رادمان پسر ماهک بود. پدر او در حرفه ی مسگری فعالیت می کرد، به همین دلیل خانواده ی او را با عنوان لیث صفار می شناختند. خصوصیات و از خود گذشتگی های منحصر به فرد یعقوب لیث موجب شد تا یاران او را به عنوان سردار جنگ منتخب کنند.

مسجد اموی در دمشق، یادآور خطبه پیام رسان عاشورا 

مروان در کودکی به همراه پدرش حکم بن ابی‌العاص، به دستور پیامبراکرم(ص) به طائف تبعید شد و توسط خلیفه سوم، عثمان بن عفان، به مدینه بازگشت و در دستگاه خلافت مشغول به کار شد. وی در جنگ جمل و صفین در مقابل امام علی(ع) قرار گرفت؛ مانع دفن پیکر امام حسن(ع) کنار جدش، پیامبر(ص) شد و همچنین مجادله‌ای با امام حسین(ع) به جهت بیعت نکردن با یزید داشت. مروان پس از کناره‌گیری معاویه بن یزید از حکومت، به خلافت رسید و پس از حدود ده ماه، در سال ۶۵ قمری توسط همسرش مسموم و وفات یافت.

حکومت اغلبیان، در سال ۱۸۴ق به‌دست ‌هارون الرشید به ابراهیم بن اغلب در افریقیه داده شد. هدف ‌هارون از تشکیل حکومت اغلبی دفع خطر حمله ادریسیان به قلمرو حکومت وی بود.

علویان پس از استقرار حکومت ادریسیان، در مغرب دور، به تجهیز لشکری از قبایل بربر پرداخته، با این لشکر به مغرب میانی حمله برد و آن را به حکومت خود ضمیمه کرد. با پیشرفت ادریس، هارون الرشید از ترس طمع ادریس بر افریقیه و تسلط بر آن، تصمیم گرفت حکومتی مستقل در مغربِ نزدیک تشکیل داده، به کسی واگذارد که بتواند خطر ادریسیان را دفع کند. ‌هارون برای این مسئولیت، ابراهیم بن اغلب را برگزید و او را در سال ۱۸۴ق حاکم افریقیه گردانید. ‌هارون و ابراهیم به توافق رسیدند که حکومت ابراهیم در مقابل پرداخت سالیانه معین به خلیفه، ارث خانوادگی او باشد. قیروان مرکز ولایت و حکومت ابراهیم بود. او با ساختن شهری به نام «عباسیه» آن را برای پایتخت دولت خود، معروف به دولت اغلبی‌ها برگزید.

در روزگار زیادة الله اول، نوه ابراهیم بن اغلب، استیلا بر جزیره سیسیل به فرماندهی فقیه بزرگ، اسد بن فرات به‌طور کامل صورت گرفت و به حکومت اغلبی‌ها ضمیمه شد. حکومت ادریسیان و اغلبی‌ها تا هنگام استقرار دولت فاطمیان دوام یافت.

شکنجه های وحشیانه در عصر صفوی

حکومت صفویه

صفویان دودمانی ایرانی و شیعه بودند که در سال‌های ۸۸۰ تا ۱۱۰۱ هجری خورشیدی (برابر ۱۱۳۵–۹۰۷ قمری و ۱۷۲۲–۱۵۰۱ میلادی) بر ایران فرمانروایی کردند. بنیانگذار دودمان پادشاهی صفوی، شاه اسماعیل یکم است که در سال ۸۸۰ خورشیدی در تبریز تاجگذاری کرد و آخرین پادشاه صفوی، شاه سلطان حسین است که در سال ۱۱۰۱ خورشیدی از افغان‌ها شکست خورد و سلسلهٔ صفویان برافتاد.۴

دوره صفویه از مهم‌ترین دوران تاریخی ایران به شمار می‌آید، چرا که با گذشت نهصد سال پس از نابودی شاهنشاهی ساسانیان؛ یک فرمانروایی پادشاهی متمرکز ایرانی توانست بر سراسر ایران آن روزگار فرمانروایی نماید.

مهم‌ترین دغدغۀ امامان شیعه (ع) در طول تاریخ دین اسلام، حفظ این دین بوده است. آنها در این زمینه از هیچ کوششی فروگذار نکردند. از جمله حضرت علی (ع) که تمام تلاش خود را برای حفظ اسلام به کار بست و در این راه، حتی از حق مسلم حکومت خویش گذشت؛ تا آنجا که حتی پس از رحلت پیامبر اسلام (ص)، با وجود اینکه خلفا حکومت جامعه را بر عهده گرفتند، علی (ع) به جای انزواطلبی، گوشه‌نشینی و واگذاری امور به دست آنها، غیرمستقیم در مدیریت جامعه اسلامی مشارکت می‌کرد؛ چراکه مدیریت، از جمله مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند جوامع را به اهداف مطلوبشان برساند. از این‌رو علی (ع) با به‌کارگیری کارکردهای مدیریتی «برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری، سازمان‌دهی، هماهنگی و نظارت» جامعه را هدایت می‌کرد

چون رسول خدا (ص) از جهان رخت بربست، مسلمانان دربارۀ خلافت پس از او به منازعه برخاستند. به خدا سوگند! هرگز فکر نمی‌کردم و به خاطرم خطور نمی‌کرد که عرب پس از پیامبر (ص)، امر امامت و رهبری را از اهل بیت او بگردانند و آن را از من دور سازند! تنها چیزی که مرا ناراحت کرد، اجتماع مردم اطراف فلان شخص (ابوبکر) بود تا با او بیعت کنند! پس (از بیعت با آن شخص) خودداری کردم، تا اینکه با چشم خود دیدم گروهی از اسلام بازگشته و می‌خواهند دین محمّد (ص) را نابود سازند. ترسیدم اگر اسلام و اهلش را یاری نکنم، باید شاهد نابودی و شکاف در اسلام باشم که مصیبت آن برای من از رهاساختن خلافت و حکومت بر شما بزرگ‌تر بود؛ زیرا این، بهرۀ دوران کوتاه زندگی دنیا است که زایل و تمام می‌شود … پس برای دفعِ این حوادث به پا خاستم تا باطل از میان رفت و نابود شد (فتنۀ مرتدان) و دین، پابرجا و محکم گردید (نهج‌البلاغه، نامه ۶۲).

امام علی (ع) ۲۵ سال بعد از رحلت پیامبر (ص) به خلافت و رهبری مسلمین برگزیده شد و نزدیک به ۵ سال حکومت مسلمین را بر عهده داشت. امام علی (ع) سعی نمود تا در این مدت در زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و… اصلاحاتی را به‌وجود آورد اما در اجرای اصلاحات امام (ع) مشکلات و موانع گسترده‌ای به‌وجود آمد. مشکلات اصلی دوران خلافت امام (ع) در اجرای عدالت اقتصادی و اجتماعی و مبارزه با رفاه‌گرائی و برخی انحرافات و بدعت‌ها بروز کرد و جنگ‌های داخلی را به‌وجود آورد. بسیاری از مشکلات دنباله قتل عثمان بود و اکثر افرادی که علیه اصلاحات امام برخاستند، بهانه خود را خونخواهی عثمان اعلام نمودند. سپس اصلاحات مالی امام و دلایل مخالفت‌ها در این زمینه که از دلایل آن می‌توان از خو گرفتن مردم به روش تقسیم بیت المال در دوران عمر و عثمان اشاره کرد. برکناری والیان نالایق قبلی از دیگر اقدامات امام بود که مشکلاتی را موجب شد و این‌که در دوران خلافتشان به نبرد با سرکشان داخلی و سه جنگ جمل، صفین و نهروان در این‌راستا پرداخت. برخی از مشکلات در این زمینه عبارت بودند از: تردید برخی از سپاهیان امام در نبرد با این سرکشان به‌دلیل مسلمان بودن آنان، طولانی شدن و شدت این جنگ‌ها و کشتار به نسبت زیاد و عواملی مانند نفوذ معیارهای قومی و اشرافیت قبیله‌ای که در نهایت این عوامل موجب سستی و آشفتگی سپاهیان امام شد. هم‌چنین مشکلات اواخر حکومت امام ازجمله غارتگری‌های سپاهیان معاویه و ضعف و سستی مردم در مقابل استمداد امام که لازم است در جای خود بررسی شود.

 برمکیان خاندان دولتمند، هنرپرور و دانش‌دوست ایرانی در دربار خلیفه‌های عباسی بودند که نقش چشمگیری در پی‌ریزی تمدن اسلامی داشتند. لوسین بووا، خاورشناس فرانسوی، در کتاب برمکیان سرگذشت این خاندان بانفوذ را که نمودی از نفوذ تمدن ایرانی در جامعه‌ی اسلامی است، پیش چشم خوانندگان می‌گذارد. به نظر این پژوهشگر برجسته:

  در‌خشان‌ترین دوران خلافت وقتی شروع شد که یحیی زمام امور را به دست گرفت. دوره‌ی کشورگشایی گذشت و دوران عمران و آبادانی آغاز گردید. بنی‌امیه بنیان‌گذار امپراتوری هستند، ولی عباسیان تشکیلات آن را دادند و برای انجام این کار مهم معاونان و معاضدانی شایسته‌تر از برمکیان نمی‌توانستند به دست آورند. درنتیجه‌ی لیاقت برمیکان هیچ‌گاه امپراتوری عرب به ثروت و نعمت دوران خلافت هارون الرشید نرسید و هیچ‌گاه مانند دوران خلافت هاورن الرشید مالیات‌ها به‌راحتی و نظم و ترتیب وصول نمی‌شد.(ص ۶۱)

سَلْجوقیان طایفه‌ای از ترکان غز که با شکست دادن غزنویان و آل بویه، حدود دو سده (سده پنجم و ششم قمری) بر ماوراء النهر، خراسان بزرگ، ایران و عراق و بخش‌هایی از ترکیه حکومت کردند. سلجوقیان حنفی مذهب بودند و از خلیفه عباسی در برابر قدرت‌های شیعه مانند فاطمیان و آل بویه حمایت می‌کردند و خود را احیاگران مذهب اهل سنت می‌شناساندند. در سال‌های نخست حکومت سلجوقیان، شیعیان که در زمان آل‌بویه قدرت اجتماعی زیادی به دست آورده بودند، محدود شدند و زیر فشار بودند؛ اما از زمان سلطان ملکشاه سلجوقی، سلاطین سلجوقی مدارای مذهبی بیشتری نشان دادند و شیعیان نیز به سرعت قدرت اجتماعی و حتی سیاسی خود را بازیافتند و به مناصب بالا در حکومت سلجوقیان دست یافتند. در عصر سلجوقیان، شیعیان در شهرهای مختلف قلمرو آن پراکنده بودند و مدارس علمی فعال و پر رونقی داشتند. از ویژگی‌های اجتماعی عصر سلجوقی نزاع‌های مذهبی بین شیعیان و سنیان در برخی شهرها از جمله بغداد و نیشابور است که گاه به جنگ‌های دامنه‌دار در شهرها و محلات تبدیل می‌شد.

نادرقلی افشار ملقب به نادر شاه رئیس ایل افشار بود که به پادشاهی ایران رسید و بنیانگذار دودمان افشاریه شد. او دوازده سال ( از ۱۱۱۴ تا ۱۱۲۶ ) بر ایران حکومت کرد. پایتخت وی شهر مشهد بود. او از مشهورترین پادشاهان ایران پس از اسلام است.

پیش از پادشاهی

نادرقلی در حدود سال ۱۰۶۶ خورشیدی در ایل افشار در درگز در شمال خراسان به دنیا آمد.
پدر او امامقلی قرقلو از ایل افشار بود، امامقلی از افراد بی نام و نشان این ایل بود و گویا به شغل پوستین دوزی و به تنگدستی روزگار می‌گذرانیده است .
ایل افشار به دو شعبه بزرگ تقسیم می‏شد: یکی قاسملو و دیگری ارخلو یا قرخلو؛ نادر شاه افشار از شعبه اخیر بود. طایفه قرخلو را شاه اسماعیل از آذربایجان به خراسان کوچاند و در شمال آن سرزمین، در نواحی ابیورد و دره گز و باخرز تا حدود مرو مسکن داد؛ تا در برابر ازبکان و ترکمانان مهاجم سدی باشند. تعداد بسیاری از این ایلها در زمان شاه عباس اول در ایل شاهسون ادغام گشتند.