در این مقاله به بررسی تاثیر و نفوذ اهل بیت(ع) و علویان در شکل گیرى خلافت فاطمیان می پردازیم.

۱-در مغرب (شمال افریقا)

از حکومتهاى مهم تشکیل شده در ناحیه غرب عالم اسلام، خلافت فاطمیان در مغرب([۱]) است. این حکومت در سال ۲۹۷ هجرى با حمایت قبائل بربر کتامه شکل گرفت و در مدت کوتاه، حوزه فعالیت آن تا اقصى نقاط غرب اسلامى گسترش یافت.

گسترش قیام فاطمیان به سراسر مغرب نشانگر وجود عوامل و زمینه هاى قدرتمندى در آنجا بوده است.

وقتی مردم كوفه از مخالفت حسین بن على(علیهماالسلام) با مسئله بیعت و از آمادگى آن حضرت براى مبارزه با فساد و از ورود آن حضرت به شهر مكه مطلع گردیدند پیكها و نامه‌هاى انفرادى و طومارهاى فراوانى به آن حضرت فرستادند.

امام حسین(علیه‌السلام) پس از خودداری از بیعت با یزید، از مدینه به مکه رفت. گروهی از اهالی کوفه به او نامه نوشتند و از او دعوت کردند که به کوفه بیاید. تعداد نامه‌های کوفیان به امام حسین(علیه‌السلام) را صدها و بلکه هزارها دانسته‌اند. گروهی تعداد نامه‌ها را ۱۵۰ نامه و هر نامه را متعلق به یک، دو یا چهار نفر دانسته‌اند. طبری تعداد نامه‌ها را ۵۳ و بَلاذُری ۵۰ برشمرده‌اند. در کتاب لهوف تعداد نویسندگان نامه‌ها ۱۲ هزار نفر آمده البته هر نامه را چند نفر امضا کرده بودند. شیخ عباس قمی تعداد نامه‌های کوفیان به امام حسین(علیه‌السلام) را ۱۲ هزار می‌داند.

با مطالعه و بررسی تاریخ اسلام با شخصیت های دو قطبی و مرموزی آشنا می شویم که برای دست یابی به اهداف و مقاصد نفسانی و دنیوی به هر شکل و رنگی تغییر ماهیت می دهند، تا اینکه افکار جامعه اسلامی را به انحراف کشیده و از مسیر حق منحرف کنند. «معاویة بن ابی‌سفیان» از جمله این شخصیت های دو زیست است که با سیاست مکر و حیله موجبات فریب عوام جامعه را فراهم کرد، ولی با این حال باطن سیاه و کفر آلود او هیچ گاه برای اهل بصیرت پوشیده و پنهان نماند، این شخصیت مرموز و حیله گر در طول حیات خود هزینه های سنگینی برای جامعه اسلامی به بار آورد.

به نوشته مورخان در سال ۴۱ ه .ق، در یكى از ماههاى ربیع الاول یا ربیع الثانى و یا جمادى الاولى، معاویه به وسیله عبدالله بن عامر و عبدالرحمان بن سمره نامه‏اى به عنوان قرارداد صلح، براى حسن بن على(علیه السلام) فرستاد. این نامه كاملا سفید بود و فقط در بالاى آن یك خط نوشته شده بود، ان اشترط فى هذه الصحیفة التى ختمت اسفلها ما شئت فهو لك، این نامه را در خصوص قرارداد صلح فرستادم. من آن را امضاء كرده‏ام هر شرطى را كه شما مى‏خواهید و صلاح مى‏دانید در آن بنویسید. مورد قبول من است.

در پایان نامه، جهت اطمینان بیشتر سوگندهاى بزرگى یاد كرد، به امضاى همه بزرگان دربارش رساند.

در تاریخ زندگانی امام حسن(علیه‌السلام) نقاطی وجود دارد که دشمنان از آن سوء استفاده کرده و علیه امام منتشر نموده و از طرف دیگر گاهی دوستان و محبان امام هم از روی بی‌توجهی و ناآگاهی آن موارد را قبول و نشر داده‌اند. تبیان در مصاحبه‌ای اختصاصی، این شبهات را با جناب دکتر رجبی، تاریخ شناس، در میان گذاشته و سعی کرده که به این شبهات پاسخ داده شود.

آیا مردم امام حسن(علیه السلام) را به عنوان حاکم پذیرفته بودند؟
امام مجتبی(علیه‌السلام) بر مبنای شرع و عرف خلیفه بر حقی بود که رهبری اسلام را در دست داشت. چون آن وجود مقدس فرزند رسول خدا و جانشین بر حق ایشان بود. حتی از منظر اهل تسنن، ایشان فرزند پاک رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و سرور جوانان اهل بهشت است و در بین اصحابی که وجود داشت، شایسته‌ترین و بهترین فرد برای رهبری اسلام بود.
آن زمان مرکز خلافت و حکومت کوفه بود و مردم در پی شهادت امیرالمومنین(علیه‌السلام) خودشان امام مجتبی(علیه‌السلام) را در این جایگاه قرار داده بودند و جز شام و مصر که معاویه آنها را تصاحب کرده بود بقیه عالم اسلام، خلافت امام حسن(علیه‌السلام) را پذیرفته بودند.

تاسیس سلسله اموی در عرصه سیاست، بازتاب نوعی انحراف فکری و سیاسی در جامعه ای بود که ریشه های عمیقی در جاهلیت و آموزه های القا شده در دوره خلافت خلفای نخستین داشت. این که امویان توانستند بر امت اسلامی تسلط یابند، نشان وجود همان انحراف است. با این حال، چرخش جدید، در جایگزینی امویان به جای خلافت پیشین، یک چرخش اساسی بود که انحراف مورد نظر را به اوج رساند و در همه اصول، از جمله اصولی که در سیاست و دولت مورد توجه بود، دگرگونی ایجاد کرد.

سر و کله مغول‌های خونخوار از کجا پیدا شد؟
ارتش مغول‌ها در اوایل سده سیزدهم قدرت برتر آسیا بودند و مردم قاره کهن، از شنیدن نام آنها بر خود می‌لرزیدند.
آنها به رهبری چنگیز خان از سرزمین خود در شمال شرق آسیا به حرکت در آمدند و همه کشورهای سر راهشان را نابود کردند؛ شهرهایی که مقاومت کردند، هم در نهایت تسخیر و مردمشان قتل عام شدند.
ارتش مغول ها در اوایل سده سیزدهم قدرت برتر آسیا بودند و مردم قاره کهن، از شنیدن نام آنها بر خود می‌لرزیدند. آنها به رهبری چنگیزخان از سرزمین خود در شمال شرق آسیا به حرکت در آمدند و همه کشورهای سر راهشان را نابود کردند؛ شهرهایی که مقاومت کردند، هم در نهایت تسخیر و مردمشان قتل عام شدند. آنها از چین و عراق تا کوه‌های قفقاز را زیر هجوم وحشیانه خود گرفتند و در هر میدانی که جنگیدند، پیروز شدند. اما این قوم که بودند و چطور زندگی می کردند؟

با اینكه اسلام در عصر پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ از محیط حجاز بیرون نرفت، ولی چون زیر بنایی محكم و استوار داشت بعد از رحلت آن حضرت بسرعت رو به گسترش نهاد.

طبیعت علم دوستی اسلام سبب شد كه به موازات پیشرفتهای سیاسی و عقیدتی در كشورهای مختلف جهان، علوم و دانشهای آن كشورها به محیط جامعه اسلامی راه یابد و كتب علمی دیگران از یونان گرفته تا مصر و از هند تا ایران و روم به زبان تازی، كه زبان قرآن بود، ترجمه شود.

علمای اسلام كه فروغ اندیشه خود را از مشعل قرآن گرفته بودند، دانشهای دیگران را مورد نقد و بررسی قرار دادند و ابتكارات و ابداعات جدید و فراوانی بر آن افزودند و بر «مادّه » فرهنگ و تمدن گذشته، «صورت» نو و صبغه اسلامی زدند. ترجمه آثار علمی دیگران از زمان حكومت امویان (كه خود با علم و اسلام بیگانه بودند) شروع شد و در عصر عباسیان، مخصوصاً زمان هارون و مامون، به اوج خود رسید (همان گونه كه در این زمان وسعت كشور اسلامی به بالاترین حد خود در طول تاریخ رسید).

مسلمانان، شبه جزیره ایبریا در جنوب غربی اروپا را اندلس یا اندلس اسلامی می‌نامیدند. مسلمانان پس از فتح مراکش در اندیشه تصرف 
اندلس بر‌آمدند.

“اندلس ” یا شبه‏ جزیره ‏ى ایبرى شامل سرزمین اسپانیا و پرتغال فعلى است. بسیاری فتح این منطقه توسط مسلمانان را یک واقعه‌ی بزرگ می دانستند که هم موجب پیشرفت اروپا شد و هم می توانست راه ورود اسلام به این قاره را هموار کند.

ماجرای فتح اندلس به دست مسلمانان

در سال ۹۲ هجرى قمرى، موسى بن نصیر (حاكم شمال آفریقا) با تهیه مقدمات لازم، لشكرى هفت هزار نفرى را به فرماندهى طارق بن زیاد مهیاى فتح شبه جزیره ایبرى (Iberia) كرد. (۱) پس از به دست آوردن پیروزی هایى چند، موسى بن نصیر نیز با نیروى كمكى وارد شبه جزیره شد(۲) و طى مدت كوتاهى، تمام شبه جزیره ایبرى (اسپانیا و پرتقال) به دست مسلمانان فتح گردید.(۳)

صفحه‌ای دیگر از سرگذشت اسلام

هنگامی که لشکر اسلام بر «جبل الطارق» پرچم اسلام را به اهتزاز درآورد تا سال ۷۹۸ هجری، مسلمانان چهره دلربای تمدن اسلامی را بر رخ زیبای طبیعت آندلس کشیدند و صفحه ای دیگر از سرگذشت اسلام را به نقش عمران و آبادانی مزین کردند، در جریان فتح آندلس، قبایل «ویزیگوت» ساکن اسپانیا که از حکومت خود ناراضی بودند، با مسلمانان همکاری کردند، لذا اختلافات سیاسی در منطقه در میان قبایل گوناگون آندلس و فتح شمال آفریقا توسط مسلمین راه سلطه فرهنگی و سپس سیاسی مسلمانان را فراهم کرد.

از آنجا كه اسلام، دین دانش، تفكر و تعقل است، هر كجا كه قدم گذاشت، نور دانش در آنجا درخشید. اندلس نیز یكى از كشورهایى بود كه با تابیدن نور اسلام بر دل‌هاى مردمش، از میان آنها اندیشمندان بزرگى برخاستند كه سهمى به سزا در تمدن اسلامى بلكه بشرى ایفا كردند و دستاوردهاى شگرفى را به جهان علم عرضه نمودند.

«لاین پل‏» مستشرق انگلیسى مى ‏نویسد: «اسپانیا هشت قرن در دست مسلمانان بود و نور تمدن آن، اروپا را نورانى ساخته بود . . . علوم و ادب و صنعت فقط در همین سرزمین اروپایى رونق داشت و از همین رهگذر بود كه علوم ریاضى، فلكى، گیاه‏شناسى، تاریخ، فلسفه و قانونگذارى فقط در اسپانیاى اسلامى تكمیل شده و نتیجه داده بود .» (۴)

یکی از بزرگترین جنبش هایی که برای کوتاه کردن دست تازیان در ایران آغاز شد جنبش ملی خرمدینان در قرن دوم و سوم هجری بود ،ملت ایران که در این تباهی هیچ نقشی نداشت تا آخرین دم برای کشورشان جان فشانی کردند .خرمدینیان در آذربایجان ، گیلان و طبرستان تا دوبیست سال در برابر تازیان مقاومت کردند .در ناحیه خراسان آزاد مردی بنام یعقوب لیث صفاری تا زمانی که بیماری او را از پای در نیاورده بود در برابر تازیان مقاومت کرد.

اینجاست که بزرگی روح ملتی ثابت می شود در حالی که تازیان شام و مصر و شمال آفریقا فرهنگ و تمدن آنها را نابود کردند و امروز کوچکترین اثری از زبان آنها نیست اما ایران هنوز زنده است. مردان بزرگی مانند بابک ،نیازی ندارند که ما از اصل و نصب آنها با خبر بشویم. متاسفانه مورخان تازی از جمله به دلیل دشمنی که با بابک داشته اند به بدگویی درباره ی اصل و نصب و پدر و مادر بابک پرداختند و حتی مادر بابک را به فاحشگی متهم کرده اند که روشن است که این دروغ ساخته اعراب است. طبری نوشته است بابک از تیره مزدکیان بود ،در اینجا از ذکر کودکی و نوجوانی بابک اجتناب می کنیم و به جنبش بابک خرمدین می پردازیم.

آنچه از نوشته‏ های سیاحان برمی‏آید زنان در دوره صفویه دارای حجاب و پوشش خاصی‏ بوده‏ و در پرده زندگی می‌کردند. تعصب مردان ایرانی به حدی بود که زنان خود را در محدودیت نگه می‏داشتند و از دادن هر نوع آزادی امتناع می‏کردند و اجازه نمی‏دادند با مردان غریبه معاشرت کنند.

ارزش و اهمیت مقام زن در تاریخ ایران بسی گسترده و قابل تامل است. در دوران صفویه‏ به واسطه رسمیت یافتن تشیع دوازده امامی، زن ایرانی در چارچوب اعتقادات مذهبی‏ وضع خاصی پیدا کرد. مورخان ایرانی عصر مورد نظر به واسطه عدم دسترسی به حرمسرا و مصاحبه ‏های حضوری، نتوانستند گزارش‏های مفصل و دقیقی ارائه دهند.

آنچه از نوشته ‏های سیاحان برمی‏آید زنان در دوره صفویه دارای حجاب و پوشش خاصی‏ بوده‏ و در پرده زندگی می‌کردند. تعصب مردان ایرانی به حدی بود که زنان خود را در محدودیت نگه می‏داشتند و از دادن هر نوع آزادی امتناع می‏کردند و اجازه نمی‏دادند با مردان غریبه معاشرت کنند.

نمایش لباس زنان در این دوره برحسب رسوم کشور ممنوع بود و نشان دادن آن را رسوایی می‏شمردند و معتقد بودند که با تماشای لباس یک زن‏ می‏توان به قامت وی پی‏ برد. به هر حال حجاب و پوشش در دوره صفویه امری قابل تامل‏ بوده است و بزرگ‏ترین توهین برای مرد ایرانی آن بود که کسی روی زن او را ببیند.

با تمام این کوشش‏ها، زنان حرمسرا از موقعیت خاصی برخوردار بودند طوری که به «دولت‏ سایه» معروف شدند و در سیاست و مملکت‏داری دخالت کردند. از عصر شاه عباس به‏ بعد آنان قطب مهم سیاسی شده و در تعیین جانشین شاه اراده مستقیم داشتند.

برای تحقیق و بررسی در زمینه ‏های مختلف اجتماعی و شناخت بهتر زوایای تاریخی‏ در یک‏جامعه، توجه به زندگی اقشار گوناگون مردم که در عین داشتن فرهنگ مشترک‏ دارای شیوه‏ های فرهنگی خاصی هستند بسیار ضروری است.

بنی امیه

بنی امیه از قبایل عرب هستند که زیرشاخه ی قبیله ی قریش به شمار می روند. این قبیله از نظر سیاسی رقیب اصلی بنی هاشم در مکه محسوب می شد. بنی هاشم مناصب سقایت و رفادت را در مکه در دست داشت. از میان فرزندان امیه حرب پدر ابوسفیان و ابوالعاص جد عثمان و مروان حکم به شمار می رفتند.

در زمان  عبدالملک  بن مروان شورش دیگری  نیز  در داخل قلمرو  اموی رخ داد  که  قیام ابن اشعث نام دارد . این قیام با  این ماجرا شکل گرفت  که در سال ۷۹ هجری  رتبیل شاه کابل  شورش کرده بود و توانسته بود  که عبیدالله  بن ابی بکره ، فرمانده سپاه اسلام   را شکست  دهد .در این میان  ، حجاج بن یوسف ثقفی  که  والی عبدالملک  در عراق بود . به عبدالرحمان  بن  اشعث دستور دادد که به جنگ   رتبیل رفته   و او را سرکوب  کند. وی همچنین  ابن اشعث  را به حکومت سیستان گماشت  . ابن اشعث  وقتی که نتوانست  سپاه  رتبیل  را شکست  دهد از طرف  حجاج مورد  سرزنش و توهین  قرار گرفت . ابن اشعث  و سپاه وی از این کار  حجاج برآشفتند . و تصمیم به حمله به عراق  و برکناری حجاج  گرفتند . این قیام  تنها   قیامی بود  که ریشه مذهبی  نداشت  و دلیل عمده آن  دشمنی دیرینه  میان اهل شام و عراق بود . سپاه  ابن اشعث با  تصرف بصره و  کوفه   توانستند  مردم عراق  ، موالی  و قاریان  قرآن  و دشمنان  اهل شام  را با خود متحد  کرده  و راهی دیرالجماجم شوند . در آن جا حجاج با  کمک نیروی عظیمی  که از شام و از سوی عبدالملک  برای  وی  ارسال شده بود  تواسنت  در سال ۸۱ هجری  بعد از ۱۰۰ روز  جنگ ، سپاهیان  ابن اشعث  را قتل عام کند .ابن اشعث  نیز به کابل  نزد رتبیل  فرار کرد .اما  بعدها  رتبیل  با تحریک  حجاج   ابن اشعث  را به قتل رسانید.

در سال بیست و یکم هجری (۶۴۱) بین سپاه ایران و اعراب در حمله اعراب به ایران در نزدیکی نهاوند که در منطقهٔ کوهستانی واقع شده اتفاق افتاد. جنگ نهاوند که مسلمین آن را فتح‌ الفتوح نامیدند یکی از مهم ترین جنگ‌ هایی است که بین اعراب مسلمان و ایرانیان اتفاق افتاده‌ است. ابن اثیر در خصوص علت این نام‌ گذاری می‌ نویسد: مسلمین فتح نهاوند را «فتح‌ الفتوح» نامیدند زیرا بعد از آن ایرانیان نتوانستند جمع شده و در برابر اعراب بایستند و پس از این جنگ بود که مسلمین سراسر کشور ایران را تصرف کردند، و امپراطوری ساسانی فروپاشید. پس از پیروزی در جنگ قادسیه و ورود عرب‌ها به مدائن (تیسفون) خبر رسید که «مهران» در جلولاء (نزدیک حلوان) سپاهی گرد آورده‌ است و بر حسب نامه خلیفه «سعد» در تیسفون اقامت گزید و هاشم بن عتبه را با قعقاع بن عمرو و دوازه هزار نفر به جانب جلولاء «نزدیک حلوان» گسیل ساخت و پس از جنگ سختی که درآن حدود رخ داد فتح تصیب لشکر عرب شد. «جلولاء» بدست اعراب افتاد و خزاین اطراف به یغما رفت. در یکی از چادرها شتری یافتند از طلا باسواری زرین.

چکیده ای از بیوگرافی نادر شاه افشار:

نام کامل : نادر قلی یا نَدَرقلی

زاده : ۱۰۶۷ شمسی کلات نادری پایتخت ایران در دوره افشاریه

مرگ : ۱۱۲۶ شمسی فتح‌آباد، قوچان

تاجگذاری : ۱۸ اسفند ۱۱۱۴ خورشیدی

لقب(ها) : نادر قلی بیگ

تهماسب‌قلی خان

نایب‌السلطنه

نادر شاه 

پدر نادر شاه : امامقلی خان

همسران نادر شاه : گل‌اَفشان خاتون

گوهرشاد خاتون

راضیه سلطان بیگم

فرزندان نادر شاه : رضاقلی میرزا، نصرالله میرزا، امامقلی میرزا، محمدالله میرزا، جهدالله میرزا،

علی میرزا خان