سرای تاریخ : اسپارت یا اسپارته یا اسپارتا یا لاکِدمون (Lacedemone). شهر مشهور باستانی در شبه‌جزیرهٔ موزه واقع در یونان است. این شهر مرکز و پایتخت ناحیهٔ لاکونیا واقع در منتهای جنوبی شبه‌جزیرهٔ مذکور است و در محلی ناهموار و کوهستانی در ساحل رود اوروتاس جای دارد.
اسپارت یک جامعه جنگجو در یونان باستان بود که پس از شکست دادن رقیب دولت شهر آتن در جنگ پلوپونز (۴۳۱-۴۰۴ قبل از میلاد) به اوج قدرت خود رسید. فرهنگ اسپارتی بر وفاداری به دولت و خدمت نظامی متمرکز بود. پسران اسپارتی وارد یک برنامه آموزشی با حمایت شدید دولت میشدند که شامل آموزش نظامی و اجتماعی بود. این سیستم که به عنوان آگوج( Agoge ) شناخته می شود، بر وظیفه، نظم و استقامت تأکید داشت. اگرچه زنان اسپارتی در ارتش فعال نبودند، اما تحصیلکرده بودند و از موقعیت و آزادی بیشتری نسبت به سایر زنان یونانی برخوردار بودند.
زندگی اسپارتا
اسپارتا که به نام لاکونیمون نیز شناخته می شوند، یک دولت شهر یونان باستان بود که عمدتاً در منطقه ای از جنوب یونان به نام لاکونیا واقع شده بود. جمعیت اسپارت از سه گروه اصلی تشکیل شده بود: اسپارت ها یا اسپارتی ها که شهروندان کامل بودند. هلوت ها یا رعیت/بردگان، و پریوسی (Perioeci )که نه برده بودند و نه شهروند. پریوسی، که نام آنها به معنای “ساکنان اطراف” است، به عنوان صنعتگر و تاجر کار می کردند و برای اسپارت ها سلاح می ساختند.کلمه “اسپارت” به معنای خوددار، ساده، مقتصد و ریاضتکش است. کلمه لاکونیک به معنای مختصر و مفید است و از اسپارتی ها گرفته شده است چون آنها به کوتاهی گفتار اهمیت می دادند. همه مردان سالم اسپارتی در سیستم آموزشی اجباری تحت حمایت دولت، به نام آگوجشرکت کردند که بر اطاعت، استقامت، شجاعت و خویشتن داری تأکید داشت. مردان اسپارتی زندگی خود را وقف خدمت سربازی کردند و تا بزرگسالی در به شکل گروهی به خوبی زندگی می کردند. به یک اسپارتی یاد میدادند که وفاداری به دولت مقدم بر هر چیز دیگری حتی خانواده است.
هلوت ها، که نامشان به معنای «اسیر» است، مردمان یونانی بودند که اصالتاً اهل لاکونیا و مسنیا بودند که توسط اسپارت ها تصرف و به بردگان تبدیل شده بودند. زندگی اسپارتی‌ها بدون هلوت‌ها امکان‌پذیر نمی‌شد، آنها تمام کارهای روزمره و غیر تخصصی که برای حفظ عملکرد جامعه مورد نیاز بود را انجام میدادند: آنها کشاورز، خدمتکار خانه، پرستار و نگهبان نظامی بودند.
هلوت‌ها تعدادشان از اسپارتی‌ها بیشتر بود و به همین دلیل دسپارت ها اغلب برای جلوگیری از قیام آنها با هلوت ها رفتاری وحشیانه و ظالمانه داشتند. اسپارتی‌ها هلوت‌ها را با انجام کارهایی تحقیر می‌کردند، مثلاً آنها را مجبور می‌کردند که به به شدت با شراب مست شوند و سپس در ملاء عام از آنها یک احمق می ساختند. این کار همچنین برای این بود که به جوانان نشان دهند چگونه یک اسپارتی بالغ هرگز نباید این چنین عمل کند، زیرا خویشتن دار بودن یک ویژگی ارزشمند به شمار میرفت. بدرفتاری انها حتی بد تر از این هم بود مثلا اسپارت ها اجازه داشتند هلوت ها را به دلیل باهوش بودن یا چون از نظر جسمی کاملا سالم بودند به قتل برسانند.(بیشتر بخوانید :آشنایی با خدایان،الهه ها و اساطیر یونان باستان)
ارتش اسپارت
بر خلاف دولت شهرهای یونانی مانند آتن که مرکز هنر، یادگیری و فلسفه بود؛ اسپارت بر فرهنگ جنگجو تمرکز داشت. مردان اسپارتی فقط مجاز به داشتن یک شغل بودند: سربازی. آموزش این سبک زندگی از سنین خیلی پایین آغاز می شد.پسران اسپارتی آموزش نظامی خود را از ۷ سالگی آغاز کردند، آنها در این سن خانه را ترک کردند و وارد آگوج می شدند. پسران به صورت دسته جمعی در شرایط سخت زندگی می کردند. آنها باید رقابت‌های فیزیکی مداوم انجام میدادند که گاهی شامل خشونت هم بود؛ جیره‌های غذایی ناچیز به آنها داده می‌شد و تا آنها در کنار سایر مهارت‌های بقا، در سرقت غذا نیز مهارت پیدا کنند.پسران نوجوانی که بیشترین پتانسیل رهبری را از خود نشان دادند برای شرکت در کریپتیا( Crypteia) انتخاب شدند، که به عنوان یک نیروی مخفی پلیس عمل می کرد و هدف اصلی آن ترساندن و تهدید هلوت ها و کشتن کسانی بود که مشکل ساز بودند. در سن ۲۰ سالگی، مردان اسپارتی به سربازی تمام وقت تبدیل شدند و تا ۶۰ سالگی فعالانه خدمت می کردند.
زره، سپر و کلاه ایمنی
اسپارت ها هیچ سربازی را برتر از دیگری نمی دانستند. یک سرباز اسپارتی یا هوپلیت(سرباز پیاده نظام سنگین اسلحه) که به نبرد می رفت، کلاه برنزی بزرگ، سینه بند و محافظ مچ پا داشت و سپری گرد ساخته شده از برنز و چوب، نیزه بلند و شمشیر با خود می برد. جنگجویان اسپارتی همچنین به موهای بلند و شنل قرمزشان معروف بودند.تمرین نظامی و نظم و انضباط مداوم اسپارتی ها باعث شد آنها در جنگیدن به سبک یونان باستان در آرایش فالانکس مهارت داشته باشند. در این سبک آرایشی، دسته پیاده نظام به صورت جمعیت گسترده و فشرده و نزدیک به هم به انجام مانور های نظامی میپردازد.
زنان اسپارتی
زنان اسپارتی به مستقل بودن شهرت داشتند و نسبت به همتایان خود در سراسر یونان باستان از آزادی و قدرت بیشتری برخوردار بودند. در حالی که آنها هیچ نقشی در ارتش نداشتند، اغلب آموزش رسمی دریافت می کردند، التبه جدا از پسران و نه در مدارس شبانه روزی.این آموزش ها تا حدی برای جذب همسر بود؛ زنان به مسابقات ورزشی از جمله پرتاب نیزه و کشتی می پرداختند و در آواز و رقص به رقابت می پرداختند.
در بزرگسالی، زنان اسپارتی مجاز به مالکیت و مدیریت دارایی بودند. علاوه بر این، آنها معمولاً از انجام کارهایی مانند پخت و پز، تمیز کردن و خیاطی منع نمی شدند هرچند این وظایف توسط هلوت‌ها انجام می‌شد.ازدواج برای اسپارتی‌ها مهم بود، زیرا دولت بر مردم فشار می‌آورد تا پسر به دنیا بیاورند که بزرگ می‌شوند و جنگجو باشند و جایگزین کسانی شوند که در جنگ جان خود را از دست داده‌اند. مردانی که ازدواجشان را به تعویق می انداختند در اجتماع خجالت زده می شدند، در حالی که آنهایی که چند پسر داشتند می توانستند پاداش بگیرند.هنگام آماده شدن برای ازدواج، زنان اسپارتی سر خود را می تراشیدند. آنها پس از ازدواج هم موهای خود را کوتاه نگه داشتند. زوج‌های متاهل معمولاً جدا از هم زندگی می‌کردند، زیرا مردان زیر ۳۰ سال باید در پادگان‌های عمومی مقیم می شدند و برای دیدن همسران خود در این مدت، مردان مجبور بودند شب ها مخفیانه فرار کنند.
زوال اسپارت ها
در سال ۳۷۱ قبل از میلاد، اسپارت در نبرد لیوکترا( Leuctra )، از اهالی تب شکست سختی خوردند. اواخر سال بعد، ژنرال تبایی اپامینونداس (حدود ۴۱۸ پ.م)یکبار دیگر به سرزمین ایسپارت ها حمله کرد و آزادی هلوت هارا که چندین قرن توسط اسپارت ها اسیر بودند رقم زد. البته بعد از آن اسپارت ها به عنوان یک قدرت درجه دو در یک دوره طولانی بعد از افولشان به حیات خود ادامه دادند. در سال ۱۸۳۴، اتو (۱۸۱۵-۶۷)، پادشاه یونان، دستور تأسیس شهر امروزی اسپارتی را در محل اسپارت باستانی داد