سرای تاریخ : روزه از عبادات و دستورات الهي است كه در تاريخ بشريت، از قديم بوده و بين بسياري از امتها و پيروان مذاهب معروف است، به عبارت دیگر روزه در اسلام به معنای عملی است که انسان برای انجام فرمان خدا از اذان صبح تا اذان مغرب از چیزهایی که روزه را باطل میکند خودداری نماید. روزه در نگاه رسولخدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) دارای جایگاه بسیار بالایی بوده و آن حضرت تأکید زیادی بر روزهداری و کیفیت روزهداری داشتند.
چنانچه اين معني در قرآن آمده آنجا كه ميخوانيم:
يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُم (بقره۱۸۳)
«اي مؤمنان! همانگونه كه روزه را بر اقوام پيش از شما واجب كرديم بر شما نيز واجب ساختيم»
روزه در میان دیگر اقوام
گر چه در اينجا در ميان مفسران اسلام، نظرات گوناگون است كه آيا روزه در ميان اقوام پيشين،تنها اختصاص به اهل كتاب (يهود و نصاري) داشت يا در ميان ساير امت ها و پيروان مذاهب نيز بوده است؟! بعضی از مفسران معتقند كه منظور از تشبيه در آيۀ فوق (همانگونه كه روزه را بر اقوام پيش از شما واجب) تعيين وقت روزه از لحاظ زمان است.ولی معروف بين مفسران و دانشمندان اين است كه اين تشبيه مربوط به اصل روزه دار ميان اقوام پيشین نيز واجب بوده است و اين آيه كاری به وقت وشرايط آن ندارد.
به هرحال به عقيده اكثر مفسران و دانشمندان، عبادت روزه در ميان امتها و پيروان مذاهب و اقوام پيشين بوده است، مانند مصری ها، يوناني ها، رومانی ها و هندي ها و همچنين در ميان مذاهب زمينی (ساختگی) نيز بوده است مانند صابئ ها، مانوی ها، برهمائی، بودائی ها، و همچنين در ميان مذاهب آسمانی مانند يهودی ها، و مسيحيان وجود داشته است.در تاريخ آمده است «مصريهاي» پيشين به عنوان پرستش بت خود بنام «لايسيس» روزه ميگرفتند.(بیشتر بخوانید :روزه داری در آیین ایرانیان زرتشتی )
و«يوناني ها» بعنوان عبادت و پرستش بت كشاورزي بنام «ذيميتر» روزه ميگرفتند. ومردم «روماني» به روزه گرفتن زياد، شهرت داشتند به اين ترتيب كه آنها چند روز معيني را به عنوان پرستش خداي (ساختگي) خود بنام «لزفس» كه همان ستاره مشتري است، وخداي «سيريس ذيميتر» روزه ميگرفتند، ونيز هر زمان كه بر آنها بلا وگرفتاري نازل ميشد بخاطر طلب رحمت ولطف خدا روزه ميگرفتند.
اما «هندي ها» كه در روزه گرفتن غلو ميكردند چه آنكه آنها هميشه در بيشترروزها،روزه بودند وبخاطر بدست آوردن خشنودي خدايان خوديادوري از غضب آنها يا بخاطر تقرب به درگاه آنها و براي برآمدن نيازهايشان از غذا و آشاميدنيها خودداري مينمودند.
روزه صابئي ها، مانوي ها، برهمايي ها و بوداييها
روزه در ميان اين مذاهب، دستور واجبي بود چنانكه امروز در ميان يهود و نصاري معمول و واجب است. در مورد صابئيها ابن نديم در بخش نهم كتاب الفهرست خود مينويسد: آئين حراني ها كه معروف به صابئي است آئيني است كه بر پايه تقديس ستارهها استوار است، اين آدين بر پيروانش سي روز، روزه را واجب ميكند چه آنكه آنها ماه را براي احترام به كره ماه، روزه ميگيرند، كه ۹ روزه آن را به خاطر احترام و تقديس پروردگار بخت كه به عقيده آنها ستاره مشتري است و ۷ روز آن را بخاطر گرامي داشتن خورشيد كه به نظر آنها پروردگار نيكيها است، اختصاص ميدادند.
روزه آنها عبارت است از: خودداري از همه خوردنيها و آشاميدنيها از طلوع خورشيد تا غروب آن.
«اما آئين مانوي»، آئيني است كه در قرن سوم ميلادي در ايران ظاهر شد و مؤسس آن «ماني» در سنه ۲۴۲ ميلادي ادعاي پيامبري كرد ( و كتابي بنام ارژنگ ارائه داد).
ابن نديم «الفهرست» مينويسد: مانويها داراي انواع بسياري روزه هستند كه به وقتهاي مخصوصي از گردش خورشيد و ماه اختصاص دارد، هر گاه خورشيد وارد قوس شد، و همه قرص ماه روشن گشت دو روز پشت سر هم بي آنكه بين آن افطار كنند، روزه ميگيرند، و وقتي كه ماه (در شب نخست) ديده شد. دو روزه ميگيرند، سپس اگر قرص ماه روشن شد و خورشيد وارد «جدي» گرديد، دو روز روزه ميگيرند، سپس وقتي كه ماه ديده شد و خورشيد وارد «دلو» گرديد و از ماه هشت روز گذشت، سي روز روزه ميگيرند. و روزه آنها مانند روزه صابئي ها است.
« اما آئين برهمائي»، آئيني است كه در هند بوجود آمده و هم اكنون در آنجا پيروان بسياري دارد . اين آئين روزه را در دو روز معتدل ( اول بهار و پاييز) و بر طبقه كاهنين (روحانيان خود) واجب كرده است و پيروان اين مذهب در روزهاي اول تابستان و اول زمستان و روز اول و چهاردهم از هر ماه قمري و همچنين در وسط گرفتگي خورشيد،روزه و عبادت هائي را انجام ميدهند،وهمچنين روزهاي را ميگيرند كه «اوب ياس» نام دارد.
«و اما آئين بودايي»، آئيني است كه روزه را از طلوع آفتاب تا غروب در چهار روز از هر ماه قمري واجب كرده است و آن روزها را روزهاي «يوبازاتا» ناميدهاند: و آن روزهاي: اول، نهم، پانزدهم و بيستو دوم مي باشد، همچنان كه استراحت كامل در اين روزها را واجب نموده است و دست به هر كاري حتي آماده كردن و پختن غذا را براي افطار حرام كرده است، از اينرو روزهگيران غذاي افطارشان را قبل از طلوع خورشيد در هر روز از اين روزهاي چهارگانه، آماده ميسازند.
روزه در میان اقوام يهود و نصاري
در تورات و انجيل فعلي اثري در مورد وجوب روزه در نزد يهود و نصاري نيست، فقط در اين دو كتاب روزه گرفتن مدح و تعريف شده است، ولي يهوديان و مسيحيان، روزهاي معيني را در طول سال با اوصاف گوناگوني روزه ميگيرند.
يهودي ها، پنج روز از سال را روزه ميگيرند، يك روز آن را كه روز بيستو چهارم از ماه هفتم باشد آئينشان بر آنها واجب كرده و چهار روز ديگر را بخاطر ياد بود گرفتاري ها و مصائبي كه پس از خراب شدن هيكل اول بر آنها رو آورد، روزه ميگيرند پنج روز فوق به ترتيب عبارتند از:
روز ۲۴ ماه هفتم- چنانكه در باب اول اصحاح نهم سفر نحميا كه از اسفار تاريخي تورات است چنين نوشته شده: «در روز بيستوچهارم از ماه هفتم بنياسرائيل در حالي كه لباس هاي خشن پوشيده بودند و خود را به خاكستر آلوده نموده بودند در روز روزه براي جشن به گرد هم آمده بودند».
روز نهم از ماه هفتم تز هر سال، كه اين روز، روز تسلط كلدانيان بر شهر «اورشليم» است.
روز سوم از ماه هفتم كه از حمله و غارت و قتلعام بختالنصر بر شهر اورشليم است.
روز دهم از ماه پنجم كه روز آتش سوزي هيكل و شهر است.
روز دهم از ماه دهم كه روز محاصره اورشليم است.
و نيز يهوديان انواع روزههاي مستحبي ديگري به عنوان بزرگداشت و يادبود روزهاي مخصوصي مانند روز فوت پيامبران و بزرگانشان چون موسي و هارون و شهيدانشان دارند و يا به عنوان يادبود حوادث ديگري در تاريخشان، روزههائي ميگيرند كه جمعاً به ۲۵ روز ميرسد. روزه در نزد يهوديان عبارت از خودداري از خوردن و آشاميدن است.
«اما روزه در كيش نصاري»، از نظر كميت و كيفيت و شرائط، در ميان طوايف مختلف مسيحي فرق دارد.
روزه از نظر فرقه كاتوليكي عبارت از خودداري از خوردن و آشاميدن يك شبانه روز است، مانند روزه روز چهارشنبه به عنوان يادبود خاطره محكوميت حضرت مسيح (بقول خودشان) و روز جمعه كه بنا به اعتقادشان روز به دار آويختن حضرت مسيح(ع) است روزه اين دو روزرا واجب نميدانند بلكه مستحب ميدانند.اما روزه واجب به نظر آنها همان روزه بزرگي است كه قبل از عيد تولد حضرت مسيح(ع) بوده يعني همان روزي كه موسي (ع) و سپس عيسي و حواريون آن روز را روزه گرفتند. و در قرن پنجم ميلادي كليسا روزه جديدي را واجب كرد كه عبارت از روزه وقت هاي ذيل باشد:
۱- روزهاي قبل از ميلاد مسيح(ع).
۲-عيد عنصره (كه به عقيده آنها در چنين روزي روحالقدس در شاگردانش حلول كرد.)
۳- عيد انتقال حضرت مريم عذرا.
۴- عيد همه قدوسيان.
اما روزه كليساي شرقي روم ارتودكس شرائط سخت تر و قيود بيشتري نسبت به روزه كليساي كاتوليكي دارد.
ارامنه و قبطيها و نسطوريها روز چهارشنبه و جمعه از هر هفته را باضافه ده هفته از هر سال را روزه ميگيرند.
و اما فرقه پروتستاني مسيحي روزه را دستور واجبي نميدانند بلكه شيوه نيكي ميدانند و آنها در روزه فقط از خوردن خودداري ميكنند.
تاریخچه روزه در اسلام
وقتي ما دستور روزه را از ديدگاه اسلام بررسي ميكنيم ميبينيم رواياتي از طريق اهل تسنن درباره تشريع روزه قبل از وجوب آن در قرآن نقل شده ولي خالي از اختلاف نيستند.
مثلاً روايت شده وقتي پيامبر اكرم (ص) از مكه به مدينه مهاجرت كرد در هر ماهي سه روز روزه ميگرفت و سه روز را بر مسلمين واجب كرد سپس با فرا رسيدن دستور وجوب روزه ماه رمضان وجوب آن سه روز در هر ماه نسخ گرديد.حتي بعضي از مفسران ميگويند منظور از روزهاي معين در آيه « أَيَّاماً مَعْدُوداتٍ فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَريضاً…» همين سه روز است.
از معاذ بن جبل روايت شده كه گويد: وجوب روزه تدريجاً ظاهر گرديد، و تشريع آن از حالي به حال ديگر انتقال مييافت، و روزه سه روز در هر ماه و روز عاشورا، نخستين مراحل روزه در اسلام بود، وقتي كه روزه ماه رمضان واجب شد، روزههاي اين ايام نسخ گرديده و مرحله جديدي در مورد تشريع دستور روزه به پيش آمد.
ولي اگر اين روايت را با دقت و بررسي عميق، وارسي كنيم، ميبينيم كه اولاً روايات بدون سند هستند و ثانياً اگر روزهاي قبل از روزه واجب ماه رمضان، واجب ميبود، بين مسلمانان متواتر و همگاني ميشد، چه آنكه روزه عبادت همگاني است و در نتيجه اين مطلب بطور تواتر (روايات بسيار و قطع آور) به ما ميرسد، و در اين خصوص بين وجوب يا استحباب اين روزها فرقي نيست.
وثالثاً از روايات مذكور استفاده ميشود كه آن روزهها با فرا رسيدن دستور وجوب روزه ماه رمضان نسخ گرديد، روزهای اوّل و پانزدهم و آخر هرماه ، یعنی در هر ماه سه روز ،روزه گرفتن واجب بوده است
در سال دوم هجرت واجب شدن روزه در ماه رمضان به مسلمانان ابلاغ شد. گرچه مسلمانان مى دانستند که روزه، مورد توجه رسول خداست ؛ زیرا آن حضرت در برخى اوقات بغیر از روزهای ذکر شده روزه مى گرفت.
– مرحوم طبرسى در تفسیر مجمع البیان مى نویسد: «در اسلام، در سال دوم هجرت واجب شد و داراى شرایطی بود که بعدا از سوى پروردگار متعال مورد تخفیف قرار گرفته و از مدار وجوب خارج شد.
– صاحب مجمع البیان در ذیل آیه ۱۸۹ سوره بقره مى نویسد: «در آغاز، روزه براى پیران و کسانى که طاقت روزه دارى را ندارند مقرر بوده است که بعدا نسخ گردید. »
– در کتاب تفسیر الصافى ذیل آیه فمن کان منکم مریضا آمده است که : «در امم پیشین، بر خلاف امت اسلام روزه براى مسافران نیز مقرر بوده است .»
خلاصه تارخچه روزه
روزه در ادیان و امّت های پیشین دارای تاریخی کهن می باشد، به طوری که مصری های قدیم برای پرستش بت خود به نام «لایسیس» و یونانی ها به عنوان عبادت بت کشاورزی به نام «ذیمیز» روزه می گرفتند. مردم رومانی به گرفتن روزه شهرت داشته و به عنوان پرستش بت «لزنس»- که همان ستاره مشتری است- اقدام به این عمل مقدس می نمودند.
هندی ها برای به دست آوردن خشنودی خدایان خود روزه می گرفتند، صابئی ها سی روز، روزه به احترام کره ماه بر خود واجب می دانند.روحانیون برهمائی نیز در اول بهار و پاییز و در اول و چهارم هر ماه قمری و خورشید گرفتگی روزه می گیرند.
بودائی ها روزه را از طلوع آفتاب تا غروب در چهار روز از هر ماه قمری واجب دانسته و آن روزها را به نام «یوبازاتا» نامیده اند؛ این روزها که روز ۹، ۱۵ و ۲۳ ماه است استراحت کامل داشته و حتی نباید برای افطار، غذا تهیه کنند.از تورات و انجیل فعلی نیز بر می آید که روزه در میان یهود و نصارا بوده و اقوام و ملل دیگر هنگام مواجه شدن با غم و اندوه روزه می گرفتند، چنان که «روزه، در میان هر طایفه و هر ملت و مذهبی، در موقع ورود اندوه و زحمت غیر مترقّبه، معمول بوده است». نیز از تورات بر می آید که، موسی علیه السلام چهل روز روزه داشته است و یهود به هنگام توبه و طلب خشنودی خداوند، روزه می گرفتند: «قوم یهود غالباً در موقعی که فرصت یافته و می خواستند اظهار عجز و تواضع در حضور خدا نمایند روزه می گرفتند تا به گناهان خود اعتراف نموده و به واسطه روزه و توبه، رضای خدا را تحصیل نمایند و نیز در طایفه یهود مرسوم بود که یک روز در سال روزه ای می گرفتند به نام روزه اعظم و روزه های موقّت دیگری نیز داشتند که به عنوان یادبود خرابی اورشلیم و غیره می گرفتند».
حضرت مسیح نیز چنان که از «انجیل» استفاده می شود چهل روز روزه داشته است: «آن گاه عیسی از قوت روح به بیابان برده شد تا ابلیس او را امتحان نماید، پس چهل شبانه روز روزه داشته عاقبت گرسنه گردید». و نیز از انجیل «لوقا» بر می آید که حواریون مسیح نیز روزه می گرفتند. ابوریحان بیرونی می گوید: «روزه ترسایان ۴۷ روز است و آغاز آن همواره از روز دوشنبه است».
ایام روزه داری در جهان مسیحیت «کاتولیک» به مدت چهل روز است که قبل از «عید پاک» می باشد. کلیسای کاتولیک هامبورگ در اعلامیه ای از مردم خواست تا به فراخور حال خود به مدت هفت هفته به روزه داری، کم خوری و به ویژه عدم مصرف گوشت و مشروبات الکلی بپردازند. البته روزه داری در آلمان به صورت داوطلبانه و انتخابی است، به طوری که برخی از افراد فقط یک بار در روز به صرف طعام می پردازند و یا ممکن است بعضی دیگر بخشی از مواد اساسی غذای روزانه خود را حذف کنند. معمولًا آلمانی های کاتولیک تا فرا رسیدن عید پاک به روزه داری توجه می کنند که به طور متوسط چهل روز به طول می انجامد.در قرن دوم میلادی ایام روزه داری فقط به روزهای به صلیب کشیدن حضرت مسیح محدود می شد، اما رفته رفته تبدیل به ۳۶ روز و سرانجام به چهل روز رسید که آغاز آن چهل روز قبل از عید پاک است، بنابراین، اگر قرآن می فرماید: «کما کتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکمْ؛ همان گونه که بر پیشینیان نوشته شد». شواهد تاریخی فراوانی دارد که در کتب مذاهب دیگر، حتی بعد از تحریف، به چشم می خورد.
روزه گرفتن از کجا شروع شد؟ چه کسی اولین بار روزه گرفت؟
درباره واجب شدن روزه در اسلام میان علما بر سر اینکه در سال اول هجری یا دوم هجری واجب شده است، اختلاف نظر وجود دارد.آنچه در بیشتر منابع اسلامی دیده میشود این است که وجوب روزه در سال دوم هجرت با نزول آیه ۱۸۳ سوره بقره به مسلمانان ابلاغ شد. برخی نیز وجوب روزه را در سال اول هجری میدانند. برخی نیز بدون اینکه اشارهای به تاریخ وجوب روزه بکنند، گفتهاند: با نزول آیه ۱۸۳ سوره بقره، روزه بر مسلمانان واجب شد.
در سال دوم هجرت واجب شدن روزه به مسلمانان ابلاغ شد. گرچه مسلمانان مى دانستند که روزه، مورد توجه رسول خداست ؛ زیرا آن حضرت در برخى اوقات روزه مى گرفت.
– مرحوم طبرسى در تفسیر مجمع البیان مى نویسد: «در اسلام، در سال دوم هجرت واجب شد و داراى شرایطی بود که بعدا از سوى پروردگار متعال مورد تخفیف قرار گرفته و از مدار وجوب خارج شد.»
– صاحب مجمع البیان در ذیل آیه ۱۸۹ سوره بقره مى نویسد: «در آغاز، روزه براى پیران و کسانى که طاقت روزه دارى را ندارند مقرر بوده است که بعدا نسخ گردید. »
– در کتاب تفسیر الصافى ذیل آیه فمن کان منکم مریضا آمده است که : «در امم پیشین، بر خلاف امت اسلام روزه براى مسافران نیز مقرر بوده است .»
ظاهراً اختلاف در سال اول یا دوم هجری، بنابر اختلاف مبانی در آغاز سال هجری میباشد.
واقدی درباره تاریخ واجب شدن روزه ماه رمضان و زکات فطره و نماز دو عید و استحباب قربانى کردن میگوید:
«یک ماه پس از تغییر قبله در ماه شعبان که هجدهمین ماه هجرت(سال دوم هجرت) بود احکام واجب شدن روزه ماه رمضان نازل شد و در همین سال پیامبر(ص) دستور داد که زکات فطره پرداخت شود و این پیش از واجب شدن زکات اموال بود. رسول خدا فرمان داد که افراد متمکن زکات فطره را از طرف خود و خانواده خود براى کوچک و بزرگ و آزاد و برده و زن و مرد پرداخت کنند و مقدار آنرا یک صاع خرما یا یک صاع کشمش یا جو، و یا دو مُدّ گندم تعیین فرمود … پیامبر(ص) روز عید فطر در مصلى پیش از آنکه خطبه ایراد فرماید، نماز میگزارد، همچنین روز عید قربان نماز عید گزارد و دستور داد: هر کس استطاعت دارد قربانى کند. پیامبر در تمام مدت ده سال اقامت در مدینه روز عید قربان، قربانى میکرد».
قدمت روزه در تاریخ زندگی بشر
اولین فردی که در تاریخ بشر روزه گرفت، خود حضرت آدم(ع) بود و تاریخ وجوب روزه بازگشت به خلقت آدم میکند.بر اساس برخی از روایات، اولین فردی که روزه گرفت، حضرت آدم(ع) بود.
روایت در این باره چنین میگوید: «إِنَّ آدَمَع لَمَّا أَکَلَ مِنَ الشَّجَرَةِ بَقِیَ فِی بَطْنِهِ ثَلَاثِینَ یَوْماًفَفَرَضَ اللَّهُ عَلَى ذُرِّیَّتِهِ ثَلَاثِینَ یَوْماً الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ وَ الَّذِی یَأْکُلُونَهُ بِاللَّیْلِ تَفَضُّلٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِمْ وَ کَذَلِکَ کَانَ عَلَى آدَمَ (ع)…»؛ هنگامی که حضرت آدم(ع) از میوه درخت ممنوعه خورد، آن میوه سی روز در شکمش باقی ماند. پس از آن بود که خداوند بر حضرت آدم و نسل او سی روز گرسنگی و تشنگی را واجب نمود. و اگر در شب چیزی میخورند تفضلی است از جانب پروردگار. این روایت تصریح دارد بهاینکه اولین فردی که در تاریخ بشر روزه گرفت، خود حضرت آدم(ع) بود و تاریخ وجوب روزه بازگشت به خلقت آدم میکند.
اگرچه در چگونگی و نحوه وجوب روزه اختلافاتی وجود داشته ولی اصل این عبادت بزرگ از همان ابتدا تا کنون، ثابت بوده است. روزه، عبادت دیرینى است که پیدایش آن را مى توان با حضور آدم (ع) در زمین و پس از خروج وى از بهشت، مقرون دانست .روایت ها و احادیث مختلف که در ادامه آنها را مرور می کنیم به قدمت روزه و چگونگی آن در میان ملت های مختلف پرداخته است.
– مفسر معروف، علامه طبرسى مى نویسد: «روزه در میان انبیاء و امت آنان، از زمان آدم تا کنون مورد توجه بوده است. امیرالمومنین(ع) مى فرماید: روزه، عبادت قدیمى است که خداوند هیچ امتى را از آن معاف نکرده است. در آیات قرآن نیز می خوانیم: اى کسانى که ایمان آورده اید! روزه بر شما واجب شد همان گونه که بر پیشینیان مقرر شده بود.»
– امام باقر(ع) در این باره فرمود: «همواره در ماه رمضان، روزه واجب بود و این وجوب فقط براى انبیاء مقرر و براى امت آنان در غیر رمضان، روزه واجب بوده، ولى امت محمد (ص) مورد لطف ویژه خدا واقع گشته از این حیث در ردیف انبیا قرار گرفتند. »
– مردى از ابن عباس، از مفسرین برجسته قرآن از چگونگى روزه انسان هاى برگزیده تاریخ، سوال کرد. ابن عباس در پاسخ گفت: «پیامبر اکرم (ص) فرمود: برترین روزه، روزه داشتن برادرم داود پیامبر است، که در طول سال همیشه یک روز را روزه مى داشت و یک روز را افطار مى کرد. سلیمان نیز در هر ماه، سه روز اول ماه و سه روز وسط و سه روز آخر آن را روزه دار بود، عیسى، همواره روزه دار بود و مریم نیز همیشه دو روز را روزه و دو روز را افطار مى کرد.»
– پیامبر اسلام (ص ) نیز در هر ماه اول، وسط و آخر آن را روزه مى گرفت و مى فرمود: این همیشه روزه دارى است.
– حضرت مریم وقتى که عیسى را به دنیا آورد، به او گفتند: اى مریم ! مادرت که آدم درستى بود، چطور شد که بدون شوهر، فرزند آوردى ؟ مریم به فرزند خود اشاره کرد و گفت : تو بر پاکدامنى من گواه بده. عیسى(ع) به امر خدا به زبان آمد و از پاکدامنى مادرش خبر داد. وقتى که به مریم گفتند چرا خودت حرف نمى زنى و از بچه استمداد مى کنى، پاسخ داد: من نذر کردم که روزه دار باشم و با هیچ کس صحبت نکنم و باید در امساک و سکوت حکیمانه باشم. این سخن نشان مى دهد که در زمان حضرت مریم امساک از سخن نیز مرسوم بوده است.
– موسى کلیم الله در مناجات خود راز برترى امت محمد(ص) بر سایر امت ها را جویا شد. ندا رسید که امت محمد(ص) به خاطر ده خصلت، از جمله روزه دارى در ماه مبارک رمضان، بر امت هاى دیگر برترى دارند. موسی همچنین پرسید: آیا کسى را همانند من گرامى داشته اى؟ ندا رسید: من بندگانى در آخر زمان دوران خاتمیت دارم که آنان را از طریق ماه رمضان گرامى داشتم.
به طور کلی در تمام اوقات در میان هر طائفه و هر ملت و مذهب، در موقع ورود اندوه و زحمت غیر مترقبه، روزه معمول بوده است. قوم یهود غالباً در موقعى که فرصت یافته می خواستند اظهار عجز و تواضع در حضور خدا نمایند، روزه گرفتند، تا گناهان خود را اعتراف نموده، به واسطه روزه و توبه، رضاى خداوند را به دست آورند. با بررسی های بیشتر می توان نتیجه گرفت روزه در امت هاى گذشته نیز وجود داشت اما در غیر ماه رمضان، و تنها انبیاء در ماه رمضان روزه مى گرفتند.
در آیۀ شریفۀ: «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ»؛اى افرادى که ایمان آوردهاید! روزه بر شما نوشته شده، همانگونه که بر کسانى که قبل از شما بودند نوشته شد تا پرهیزکار شوید؛ اشاره به این داردکه امت هاى گذشته داراى آئین و دین بوده اند. البته نه همه آنها، و قرآن کریم معین نکرده که این امت ها کدام هستند، اما امت هاى نامبرده اهل ملت و دین بودهاند که روزه داشتهاند، و از تورات و انجیل موجود در دست یهود و نصارا هیچ دلیلى که دلالت کند بر وجوب روزه بر این دو ملت دیده نمىشود، تنها در این دو کتاب فرازهایى است که روزه را مدح مىکند، و آن را عظیم مىشمارد. اما خود یهود و نصارا را مىبینیم که تا عصر حاضر در سال چند روز به اشکالى مختلف روزه مىگیرند، یا از خوردن گوشت و یا از شیر و یا از مطلق خوردن و نوشیدن خوددارى مىکنند.
همچنین در غیر قرآن مسئله روزه از اقوام بى دین نیز نقل شده است، همچنان که از مصریان قدیم و یونانیان و رومیان قدیم و حتى وثنىهاى هندى تا به امروز نقل شده است که هر یک براى خود روزهاى داشته و دارند، بلکه مىتوان گفت عبادت و وسیله تقرب بودن روزه از امورى است که فطرت آدمى به آن حکم مىکند.
